25/04/2020

Akıllı Füzeler Daha da Akıllanıyor: Gray Wolf ve Golden Horde Projeleri

Hassas güdümlü mühimmatlar ve özellikle seyir füzeleri ilk kez yaygın olarak 1991 Körfez Savaşı'nda kullanıldı. O zamandan bu yana da elektronik, bilgisayar ve algılayıcı alanlarındaki gelişmelerin katkısıyla performansları ve kabiliyetleri hızla gelişti. Elektronik bileşenlerin ve algılayıcı sistemlerin boyutlarının giderek küçülmesi, yapay zeka ve yüksek kapasiteli veri iletişim sistemlerinin de denkleme girmesiyle bu gelişim son yıllarda ivme kazandı.

Akıllı füzelere en yoğun yatırım yapan ülkelerin başında Amerika Birleşik Devletleri (ABD) geliyor. ABD'de yürütülen çok sayıda hassas güdümlü füze ve bomba geliştirme ve modernizasyon projesi arasında iki tanesi özellikle dikkat çekici. Bunlar, ABD Hava Kuvvetlerinin yürüttüğü Gray Wolf (Bozkurt) ve Golden Horde (altın sürü, altın ordu) projeleri. Bu projeler ile birlikte akıllı füzelerin yalnızca çok yüksek isabet hassasiyeti ile hedeflerini vuran mühimmatlar değil, aynı zamanda uçuş ve taarruz planlarını kendileri hazırlayabilen, birbirleriyle ve diğer dost unsurlarla gerçek zamanlı veri haberleşmesi yapabilen sistemlere dönüştürülmesi planlanıyor.

Gray Wolf, bu kabiliyete sahip düşük maliyetli, sürüler halinde ateşlenebilen seyir füzelerinin geliştirilmesi projesi. ABD Hava Kuvvetleri bu projeyi, halen devam eden ilk aşamasının tamamlanmasından sonra rafa kaldıracak. Esas öncelik, mevcut silah sistemlerine yukarıda belirtilen kabiliyetlerin kazandırılmasını amaçlayan Golden Horde'a verilmiş durumda.


Seyir Füzeleri

Seyir füzesi (“cruise missile”) basitçe, hedefine doğru düz uçuş yaparak giden güdümlü bir mühimmat olarak tanımlanabilir. Çoğu seyir füzesi uçuşunun büyük kısmında alçak irtifada, sabit hızda uçar ve gerekli rota düzeltme manevralarını otomatik pilotu ile kendisi gerçekleştirir. Seyir füzelerinin konumlarını ve hedeflerini hassas bir şekilde tespit edebilmeleri için kullandıkları farklı güdüm ve seyrüsefer sistem ve teknolojileri bulunur. Bunlar arasında en önde geleni, küresel konumlama sistemidir (KKS - Global Positioning System). Halen silah sistemlerinin güdüm – kumandasında ve diğer askeri uygulamalar için ABD NAVSTAR GPS, Rusya Federasyonu ise GLONASS sistemlerini kullanıyor. Her iki ülkenin de, kendi KKS güdümlü seyir füzesi ve akıllı bombaları bulunuyor. Çin’in kendi KKS çözümü olan BeiDou’nun ise yılın Mayıs ayında tam kapasite ile hizmete girmesi bekleniyor.[1] Aynı şekilde Çin’in de BeiDou güdümlü füze ve bomba ürünleri mevcut.

KKS’ye ilaveten seyir füzeleri, hedeflerine doğru uçuşları boyunca çok çeşitli algılayıcı ve veri toplayıcı sistemlerden faydalanırlar. Bunlar arasında radar irtifa ölçer (altimetre), atalet seyrüsefer sistemi (Inertial Navigation System – INS), arazi profil eşleştirme (Terrain Profile Matching – TERPROM), görüntü eşleştirme ve benzeri sistemler bulunur. Hedefe varış ve vuruş aşamasında (“terminal phase”) ise hedefin görüntüsünün hafızadaki görüntü ile eşleştirilmesi ve radar izine kilitlenilmesi gibi yöntemler kullanılabilir. Ayrıca hem uçuş boyunca rota düzeltmesi hem de vuruş aşamasında son ince konum düzeltme manevraları için veri bağı sistemi kullanılabilir. Bu kabiliyet için, küçük boyutlu ancak buna karşılık güçlü ve elektronik karıştırmaya dayanıklı bir iletişim sistemi gerekir.

Seyir füzelerinin öne çıkan başlıca nitelikleri şu şekilde özetlenebilir:

1. Barındırdıkları hassas güdüm ve seyrüsefer sistemleri ile yüksek hassasiyet ile hedefi bulup imha edebilirler. Bu sistemlerin geliştirilmeleri ve üretilmeleri diğer silah sistemlerine kıyasla daha zahmetli ve pahalı olsa da söz konusu füzelerin kullanıldıkları stratejik altyapı, üstyapı ve tesis gibi hedeflere verecekleri zarar karşısında bu maliyet genelde kabul edilebilir sınırların bir hayli altında yer alabiliyor. Nitekim Suudi Arabistan’ın petrokimya tesislerine insansız hava araçları ile eşgüdümlü olarak düzenlenen saldırı, seyir füzelerinin verebileceği zararın anormal asimetrik boyutunu bir kez daha göz önüne serdi.[2]

2. Özellikle uzun menzilli seyir füzeler ile, stratejik önem taşıyan, dolayısıyla güçlü bir şekilde korunan hedefleri, dost birlik ve platformları riske atmadan imha etmek mümkün olmakta. Günümüzde, özellikle Batı toplumlarında askeri operasyonlarda gerçekleşen can kayıplarına karşı oluşan yüksek hassasiyet göz önüne alındığında, bu önemli bir artı puandır.

3. Seyir füzelerinin yüksek isabet hassasiyeti ve taşıdıkları yüksek performanslı harp başlıkları, onları aynı zamanda psikolojik bir silah haline de getirmektedir. Farklı istikamet ve irtifalardan gelen çok sayıda seyir füzesinin düşman hava savunma sistemleri tarafından tamamen bertaraf edilmesi çok güçtür. Bu da seyir füzelerinin caydırıcılık etkisini artıran bir unsurdur.

4. Hassas güdümlü, uzun menzilli seyir füzeleri, geliştirilme ve üretilmeleri için gereken ileri teknoloji nedeniyle, üretici ülke için aynı zamanda önemli bir eşik niteliği taşır. Bir seyir füzesi için hedef tespit edebilecek algılayıcı sistemleri ve bu hedefleri çok uzun mesafelerden yüksek isabet yüzdesi ile vurabilecek bir füzeyi üretebilmek, gelişmiş bir sanayi ve teknoloji kapasitesi gerektirir.

Dolayısıyla bu yönleri itibariyle seyir füzeleri, sadece bir silah sistemi olarak değil, aynı zamanda siyasi, psikolojik ve teknolojik bir unsur olarak değerlendirilebilir.

Türkiye’nin de SOM (Satha atılan Orta Menzilli Mühimmat), farklı harp başlığı ve güdüm – seyrüsefer sistemlerine sahip modellerden oluşan bir seyir füzesi ailesi geliştirmekte olduğunu eklemekte fayda var.[3]

Özünde seyir füzeleri kabaca, bir harp başlığını düz uçuş yaparak bir hedefe götüren; o hedefi oldukça yüksek bir isabet hassasiyeti ile vurabilen; tüm bu uçuş ve vuruş aşamalarında yapması gereken manevraları kendi kendine yapan veya bunlar için uzaktan kumanda edilebilen hava araçlarıdır. Seyir füzelerinin başarılı olabilmeleri için titizlikle hazırlanmış görev ve taarruz planlaması yapılmalı. Füzenin hangi an ve konumda ateşleneceği, hangi rotayı takip edeceği, rotası boyunca yeryüzü şekilleri, yapay ve doğal engebeler; hedef istihbaratı gibi konularda ayrıntılı bilgi ve hazırlık gerekli.

Ancak iletişim ve sensör sistemleri ve yapay zeka gibi alanlarda kaydedilen gelişmeler sonucunda, seyir füzelerine iki yeni yetenek eklenmesi artık mümkün gibi görünüyor: Füzenin kendisinin daha fazla otonomiye sahip olabilmesi ve hem diğer füzeler hem de diğer dost unsurlarla gerçek zamanlı olarak veri alış verişi yapabilmesi. Yapay zeka üzerine kurulan bu yetenekler ile füzenin münferit olarak ya da bir küme (“swarm”) yapısı içinde, ani gelişen durumlara karşı özgün / önceden planlanmamış tepkiler gösterebilmesi; konumunu, rotasını ya da taarruz planını kendi kendine güncellemesi mümkün olabilir.

İşte bu, “Gray Wolf” projesi ile ulaşılmak istenen hedef (idi).


Gray Wolf

ABD Hava Kuvvetleri Araştırma Laboratuvarı (Air Force Research Laboratory - AFRL) tarafından yürütülen Gray Wolf projesinin amacı, düşman savunma şebekelerine, özellikle tümleşik hava savunma sistemlerine (Integrated Air Defense System - IADS) taarruz edebilecek; düşük maliyetli, çok farklı tiplerde harp başlıkları ve faydalı yüklerle donatılabilecek ve açık mimariye sahip bir seyir füzesinin geliştirilmesi.

Projede istenen, ağ yapısı içinde birbirleriyle haberleşebilecek, kendi görev profillerini kendileri belirleyip sürü yapısı içinde taarruz edebilecek ve dost unsurlarla gerçek zamanlı veri ve istihbarat paylaşımı yapabilecek bir füze idi.

Gray Wolf'u ilginç kılan özelliklerinden biri, yalnızca harp başlığı değil aynı zamanda elektronik taarruz veya keşif - gözetleme - istihbarat sistemleri ile de donatılabilmesinin istenmesi.

Üç aşamadan ("phase") oluşan geliştirme projesi kapsamında ABD Hava Kuvvetleri 18.12.2017 tarihinde Lockheed Martin ile, 20.12.2017 tarihinde de Northrop Grumman ile her biri USD110 milyon tutarında iki ayrı sözleşme imzaladı.[4] [5] Dolayısıyla Gray Wolf, iki firmanın birbiriyle rekabet ettiği bir program halini aldı. "Phase 1" adlı ilk aşamanın 2019 sonunda; projenin tamamının ise 2024 yılında tamamlanması planlanmıştı. Testleri F-16 ile tamamlanacak Gray Wofl'un, F-35, F-15E, F/A-18E/F savaş uçakları ile B-1, B-2 ve B-52 bombardıman uçakları ile uyumlu olması hedeflenmişti[6]

AFRL Plan ve Programlar Başkanı Jack Blackhurst'ün 2017 Nisan ayında yaptığı bir sunumda proje ile ilgili önemli bazı ayrıntıları paylaştı. Buna göre AFRL, Gray Wolf projesinde iki ana teknoloji geliştirme hedefi belirlemişti. Bunlardan birincisi, üretimi kolay ve hızlı, maliyeti de düşük bir füzenin ortaya çıkması. İkincisi ise, yarı-otonom ve ağ yapısı içinde görev yaparak düşman hava savunma şemsiyesini bertaraf edebilme kabiliyetinin geliştirilmesi. Rusya ve Çin başta olmak üzere Kuzey Kore ve İran gibi ülkelerin hava savunma sistemlerine yaptıkları yatırım ve verdikleri önem göz önüne alındığında bu ikinci ihtiyaç daha da öne çıkıyor.


Bu kapsamda, algılayıcı sistemlerin çok ucuz ve "harcanabilir" nitelikte olması kritik bir gereksinim haline geliyor. Bir diğer önemli gereksinim, giderek yaygınlaşan GPS karıştırma / aldatma sistemlerine karşı bağışıklığı olması, yoğun elektronik taarruz altında da görev yapabilmesi. Son olarak, uçuş öncesi belirlenmiş kıstas ve kurallar uyarınca, ateşlendikten sonra füzenin hedefi kendisinin tespit ve teşhis etmesi de istenmişti.

Tüm bu zorlayıcı gereksinimlere karşın, ortaya çıkacak füzenin birim maliyetinin USD200,000 olması hedeflenmişti. Menzili ise en az 250 deniz mili (yaklaşık 460km) olarak belirlenmişti.

Projede en son Mart ayında önemli bir dönüm noktası aşıldı. AFRL tarafından 19 Mart'ta yapılan açıklamada, Northrop Grumman'ın ürettiği prototipin, Technical Directions Inc (TDI) firması üretimi TDI-J85 turbojet motoru ile ilk uçuş denemesine çıktığı ve F-16'ya bağlı iken uçuş sırasında motor çalıştırma da dahil bir dizi testin gerçekleştirildiği açıklandı.

TDI, TDI-J85 ve TDI-J45 başta olmak üzere küçük boyutlu ve düşük maliyetli jet motorları üreten bir firma.[7] 200lb azami itki üretebilen J85'in toplam ağırlığı yaklaşık 13kg. Motor, 1.2 - 1.5kW civarında elektrik gücü üretebiliyor.[8]

TDI, insansız hava araçları ve hedef dronlarında uzmanlaşmış ve bir süredir Kratos XQ-58 Valkyrie insansız muharip uçak projesi üzerinde çalışan Kratos firması tarafından Nisan ayı başında satın alındı.[9] Kratos 2019 Şubat ayında da bir başka küçük motor geliştirici şirket olan Florida Turbine Technologies’i satın almıştı.[10]


Golden Horde

ABD Hava Kuvvetleri 2019 Haziran ayında, Gray Wolf projesinin devam etmeyeceğini, müteakip aşamalar için bütçe ayrılmayacağını ve Golden Horde adlı yeni bir programa başlanacağını açıkladı.[11] Gray Wolf ile aşağı yukarı aynı hedeflere sahip Golden Horde’un en önemli farkı, yeni bir füzenin geliştirilmesini değil, mevcut füzelere ağ merkezli, yapay zeka destekli yeteneğin kazandırılmasını hedefliyor oluşu.[12] Golden Horde’un başlamasıyla birlikte, Gray Wolf’un kalan iki aşaması rafa kaldırıldı.

ABD Hava Kuvvetleri geçtiğimiz Kasım ayında Golden Horde'u, Skyborg ve Navigation Technology Satellite-3 (NTS-3) ile birlikte üç öncü projeden biri olarak duyurdu.[13] Skyborg, insansız muharip uçakların, insanlı savaş uçakları ile birlikte görev yapmasını sağlayacak yapay zeka temelli bir kabiliyet geliştirme projesi.[14] Bu kapsamda Kratos firmasının geliştirmekte olduğu XQ-58 Valkyrie insansız muharip uçağı, F-35 ve F-15EX savaş uçakları ile aynı kolda uçurulacak.[15] NTS-3 ise, mevcut GPS uydularını desteklemek için yer eşzamanlı (Geosynchronous Earth Orbit - GEO) yörüngeye yerleştirilecek küçük boyutlu seyrüsefer, konumlama ve zamanlama uydularının geliştirilmesini kapsıyor.[16] [17]

Golden Horde projesinde 2019 Mart ayında Scientific Applications Research Associates (SARA) firması ile AFRL arasında USD100 milyon; Aralık ayında da AFRL ile Georgia Teknoloji Enstitüsü (Georgia Institute of Technology) bünyesindeki Georgia Tech Applied Research Corp (GTARC) şirketi arasında USD85 milyon tutarında bir sözleşme imzalandı.[18]

Golden Horde ile envanterdeki GBU-39/B Small Diameter Bomb (SDB I), GBU-53/B SDB II güdümlü bombaları, AGM-158 JASSM (Joint Air-to-Surface Standoff Missile) seyir füzeleri ve ADM-160 Miniature Air-Launched Decoy (MALD) havadan bırakılan sahte hedef sistemlerine yapay zeka kabiliyetinin eklenmesi planlanıyor.

Test sürecinin ilk aşaması olarak 2021 sonbaharında bir SDB ile bir MALD’ın birlikte taarruz yapacağı bir deneme yapılması planlanıyor.


Değerlendirmeler

Gray Wolf’un neden iptal edildiğine dair net bir açıklama yapılmış değil. Ancak mevcut bilgiler doğrultusunda, 2018 Nisan ayında Suriye’ye düzenlenen seyir füzesi saldırılarında elde edilen deneyimler ışığında, ağ merkezli kabiliyet ve yapay zeka yeteneklerinin bir an önce kullanıma sokulmasının istendiği anlaşılıyor.[19] Golden Horde’da, Gray Wolf ilk aşaması ile elde edilen teknoloji ve deneyimlerin kullanılacak olması beklenebilir.

Golden Horde için şimdiden harcanmış paranın Gray Wolf’u geçmiş olması ve projenin yeni füze geliştirilmesi değil mevcut silah sistemlerine ilave kabiliyetler kazandırılmasını hedeflemesi, bütçeden ziyade önceliğin yeni kabiliyetlerin bir an önce edinilmesi olduğunu gösteriyor. Yani ABD Hava Kuvvetlerinin, ağ merkezli, yapay zekalı mühimmat kabiliyetine bir an önce sahip olmak istediği anlaşılıyor. Gray Wolf geliştirme projesinin geliştirme döneminin (yani üçüncü aşamanın) 2024 yılında tamamlanmasının planlandığını hatırlatmakta fayda var.

Peki bu acelenin nedeni nedir?

En başta gelen sebep kuşkusuz, Rusya ve Çin’in başta hava savunma ve elektronik harp sistemleri olmak üzere A2/AD (Anti Access / Area Denial - Erişimi Engelleme / Bölgeden Men etme) kabiliyetlerinin hızla gelişmesi. Rusya, Kaliningrad, Kırım ve Suriye’de; Çin ise Güney Çin Denizi’ndeki yapay adacıklarda çok sayıda hava savunma bataryası, elektronik istihbarat ve taarruz sistemi ile kıyı konuşlu gemisavar füze bataryası konuşlandırarak A2/AD şemsiyeleri kurdular. Her iki ülke de elektronik harbi, hava savunmasının bir bileşeni olarak kullanmakta ve dahası bu altyapıyı, siber harp kabiliyetleri üzerine kurmakta.

A2/AD tehdidine karşı taarruz için, platformlar arasındaki mevcut veri iletişim ağına silahları da dahil etmek; yapay zeka ve otonom sistem teknolojilerini, anlık gelişebilecek tehdit, değişebilecek risk ortamı veya ortam şartlarına uyum sağlayabilecek şekilde kullanılabilir.

İletişim sistemleri, elektronik, sensör ve yapay zeka alanlarındaki gelişmeler, bilhassa minyatürizasyon, pek çok kabiliyetin lego misali birbirine eklemlenebilmesi ve modüler çözümler üretilebilmesini mümkün kılıyor. Böyle sistemleri geliştirmek ve üretmek kadar, bunları bir konsept dahilinde, mevcut kabiliyetlere entegre biçimde kullanabilmek de önemli.

Bu arada her iki proje için de isim seçiminin bir hayli ilginç olduğunu not etmek lazım.


Ayrıca bkz: Ateş Gücünün Dağıtılması - Distributed Lethality


[1] P.W. Singer ve Taylor A. Lee, "China’s version of GPS is almost complete. Here’s what that means", Popular Science, 31.03.2020, https://www.popsci.com/story/blogs/eastern-arsenal/beidou-china-gps-gnss/
[2] Arda Mevlütoğlu, "Abkayk - Hurays Saldırıları", Siyah Gri Beyaz, 26.09.2019, https://www.siyahgribeyaz.com/2019/09/abkayk-hurays-saldrlar.html
[3] "Satha Atılan Orta Menzilli Mühimmat (SOM)", TÜBİTAK SAGE, http://www.sage.tubitak.gov.tr/tr/urunler/satha-atilan-orta-menzilli-muhimmat-som
[6] Joseph Trevithick, "USAF Wants Swarms of Cheap "Gray Wolf" Cruise Missiles That Can Overwhelm Enemy Defenses", The Drive, 29.12.2017, https://www.thedrive.com/the-war-zone/17257/usaf-wants-swarms-of-cheap-gray-wolf-cruise-missiles-that-can-overwhelm-enemy-defenses
[9] Garret Reim, "‘Low-cost is the technology’: Kratos buys jet turbine maker behind AFRL Gray Wolf cruise missile", Flight Global, 02.04.2020, https://www.flightglobal.com/military-uavs/low-cost-is-the-technology-kratos-buys-jet-turbine-maker-behind-afrl-gray-wolf-cruise-missile/137678.article 
[10] "Kratos Defense & Security Solutions Acquires Advanced Turbine Engine Developer Florida Turbine Technologies", Kratos, 28.02.2019, https://ir.kratosdefense.com/news-releases/news-release-details/kratos-defense-security-solutions-acquires-advanced-turbine
[11] Rachel Cohen, "AFRL’s New Goal: Make Munitions Plan Attacks", Air Force Magazine, 21.06.2019, https://www.airforcemag.com/afrls-new-goal-make-munitions-plan-attacks/
[12] Joseph Trevithick, "USAF Wants To Network Its Precision Munitions Together Into A 'Golden Horde' Swarm", The Drive, 26.06.2019, https://www.thedrive.com/the-war-zone/28706/usaf-wants-to-network-its-precision-munitions-together-into-a-golden-horde-swarm
[13] Courtney Albon, "Air Force identifies three 'vanguard' technologies", Inside Defense, 21.11.2019, https://insidedefense.com/daily-news/air-force-identifies-three-vanguard-technologies
[14] Valerie Insinna, "Under Skyborg program, F-35 and F-15EX jets could control drone sidekicks", DefenseNews, 22.05.2019, https://www.defensenews.com/air/2019/05/22/under-skyborg-program-f-35-and-f-15ex-jets-could-control-drone-sidekicks/
[15] David Axe, "Meet 'Skyborg': The Drone Wingman the Air Force Wants for the F-35", National Interest, 08.01.2020, https://nationalinterest.org/blog/buzz/meet-skyborg-drone-wingman-air-force-wants-f-35-111971
[16] Sandra Erwin, "Air Force gives nod to L3Harris to continue development of NTS-3 navigation satellite", SpaceNews, 05.02.2020, https://spacenews.com/air-force-gives-nod-to-l3harris-to-continue-development-of-nts-3-navigation-satellite/
[17] "NAVIGATION TECHNOLOGY SATELLITE – 3 (NTS-3)", AFRL, https://afresearchlab.com/technology/space-vehicles/successstories/nts-3
[18] Arun Mathew, "GTARC Receives $85 Million Contract for AFRL’s Golden Horde Weapon Swarm Demonstration Effort", DefPost, 22.12.2019, https://defpost.com/gtarc-receives-85-million-contract-for-afrls-golden-horde-weapon-swarm-demonstration-effort/
[19] Tyler Rogoway ve Joseph Trevithick, "Here Are All The Details The Pentagon Just Released Regarding Its Missile Attack On Syria (Updated)", The Drive, 14.04.2018, https://www.thedrive.com/the-war-zone/20120/heres-all-the-details-the-pentagon-just-released-regarding-its-missile-attack-on-syria

Hiç yorum yok: