05/07/2010

Türkiye'nin Havadaki Gözleri Keskinleşiyor

Işık modernizasyonundan geçmiş bir RF-4E,
yeni kodu ile RF-4ETM
SavunmaSanayi.net'te sevgili dostum Özge Kılınç imzası ile 29 Haziran'da yayınlanan "Alman Parlamentosu'nda Türkiye Soru Önergesi" başlıklı haber, iki konu ile ilgili son derece önemli ve ilginç bilgi içeriyor.

Bunlardan birincisi, Türkiye'nin Almanya'dan tedarik ettiği Leopard 2A4 ana muharebe tankları ile ilgili.

Bilindiği üzere Türkiye Almanya'dan 2006 - 2009 yılları araasında 298 adet ikinci el Leopard 2A4 tankı transfer etmişti. M-60T ve Leopard 1T modernizasyon projeleri ile birlikte kara kuvvetlerinin vurucu gücünün modernizasyonuna önemli katkı sağlayan bu transferin ardından ikinci paketin de gündemde olduğuna dair uzun süredir haberler çıkmaktaydı.


Alman meclisi Bundestag'da Sol Parti'nin 27 Mayıs günü hükümete sunduğu soru önergesine verilen cevaba göre, söz konusu ikinci paket için onay 2009 yılında çıkmış. Buna göre 41 adet tank ile 15 adet yedek parça amaçlı kullanılacak Leopard 2A4'ün Türkiye'ye transferine yeşil ışık yakılmış.

Ancak benim özellikle dikkatimi çeken, 2008 yılında Türkiye'ye, RF-4E uçaklarında kullanılmak üzere 12 adet AAD-5 Linescanner keşif podunun ücretsiz hibe edilmiş olduğu bilgisi.

Peki nasıl bir sistemdir AAD-5?


AN/AAD-5 (Kaynak: Jane's Avionics)
1970'lerde Honeywell tarafından geliştirilen ve şimdi BAe Systems'e ait olan AN/AAD-5, RF-4E Phantom II taktik keşif uçaklarında kullanılmak üzere geliştirilmiş ve 1977 yılında hizmete girmiş bir kızılaltı (InfraRed) keşif sistemi.

Kamera aparatları, soğutma sistemi ve güç kaynağı ayrı ayrı LRU'lar (Line Replaceable Unit; Hatta Değiştirilebilen Cihaz) halinde uçağın gövdesi içine, ortadaki istasyonun (hardpoint) arkasına monte ediliyor.

AN/AAD-5 ayrıca, F-14 Tomcat ve F-111 uçakları tarafından kullanılan TARPS (Tactical Airborne Reconnaissance Pod System) keşif podu içinde de kullanılmış.

AN/AAD-5, bir "Line Scanner" kamera sistemi. Bu tür kamera sistemlerinde görüntü algılayıcı sensörler, bir hat, çizgi üzerinde sıralı bulunuyor ("Line"). Sistem, aynı daktilo ile bir satır yazıp sonra başa döner gibi, bu sensör hattı boyunca devamlı olarak görüntü alıyor. Sensör hattının başından sonuna gidip sonra en başa dönmenin belli bir hızı (frekansı) oluyor ve bu gidip gelmeler sonucu elde edilen veri, işlemci tarafından işleniyor.

AN/AAD-5 ile alınmış bir görüntü örneği (Kaynak: Jane's Avionics)
BAe Systems daha sonra AAD-5'in yerini almak üzere daha modern D-500A sistemini geliştirmiş.

AN/AAD-5'in Türk Hava Kuvvetleri'nde (THvK) halihazırda kullanılıp kullanılmadığına dair açık kaynaklarda bir veriye rastlayamadım. Gerek Almanya'dan önceden RF-4E temin etmiş olmamız, gerekse bu sistemin uzun süredir çok çeşitli kullanıcıların envanterinde bulunuyor olması nedeniyle Türkiye'de de bulunuyor olması muhtemeldir. Ancak benim dikkatimi çeken, tedarik edilen sistemlerin sayısı ve tedariğin oldukça güncel olması.

Soru önergesine verilen yanıta göre Türkiye'ye 12 adet AAD-5 hibe edilmiş.

Burada THvK envanterindeki RF-4E Phantom II taktik keşif uçaklarının son durumuna bir göz atmakta fayda var:

THvK, RF-4ETM Işık projesi ile, hizmetteki 18 adet RF-4E'nin aviyonik modernizasyonunu gerçekleştirmekte. Eskişehir 1. Ana İkmal Bakım Merkezi Komutanlığı'nın (1. ABMK) ana ve ASELSAN'ın alt yükleniciliğinde yürütülen projenin mali boyutu yaklaşık 25.5 Milyon Dolar. Modernizasyon kapsamında LN-100GT INS/GPS seyrüsefer sistemi, CDU-900Z uçuş yönetim sistemi, AN/ALQ-178 RWR entegrasyonu bulunuyor. Modernize edilen ilk iki uçak 07.05.2009 tarihinde teslim edildi. 2009 yılı sonuna kadar 4, Haziran 2010'a kadar ise 12 uçağın modernizasyonunun tamamlanması planlanıyor.

RF-4E'lerin (F-16 ile birlikte) alçak ve orta irtifada kullanacakları Elektrooptik (EO) - Kızılaltı (IR) (PRESS) ve SAR/GMTI (SARENS) taktik keşif sistemlerinin tedariği için ise, Türk Havadan Keşif Programı (Turkish Aerial Reconnaissance Program [TARP]) projesi başlatıldı. Proje, 5 adet PRESS, 2 adet SARENS, 1 adet sabit Görüntü Kıymetlendirme Sistemi, 2 adet taşınabilir Görüntü Kıymetlendirme Sistemi, 3 adet yer Data Link Terminali, 3 adet Haberleşme Şelterinin tedariğini kapsıyor. 300 Milyon Dolar bedelli sözleşme, 24.12.2008 tarihinde imzalandı. Ana yüklenicinin ASELSAN ve alt yüklenicilerin IAI, Elbit, MilSoft, Savronik olduğu projede, MilSoft firması görüntü kıymetlendirme sistemini, Savronik firması ise Yer Data Link Terminali'ni geliştirecek. IAI-Elbit'in iş payı ise USD 141,000,000.

TARP projesinde tedarik edilecek PRESS sistemi Elbit LOROP-IR Condor II, SARENS sistemi ise Elta EL/M-2060P. Işık projesi ile modernize edilen RF-4ETM'lerden 12 adedi bu sistemleri taşıyacak şekilde tadil edilecek.
Almanya'dan tedarik edilen (ya da edilecek olan ya da edilmekte olan) AN/AAD-5'lerin sayısı da 12. Sayılardaki bu çakışma, AAD-5'lerin, PRESS / SARENS için tadil edilen RF-4ETM'lere takılacağı izlenimini doğuruyor. Eğer durum bu ise, 18 adetlik RF-4ETM filosunun 12 adetlik kısmı son derece modern keşif - gözetleme kabiliyetine sahip olmuş olacak. Kalan 6 adedinin daha ikincil görevlerde kullanılması planlanmış olabilir.

Öte yandan AN/AAD-5'lerin kabiliyetlerinin artırılması için yerel olanaklarla modernizasyon / iyileştirme de mümkün olabilir. Milli keşif ve seyrüsefer sistemlerinin geliştirilmesi için güzel bir tecrübe olur.

Özellikle terörle mücadelede Gözcü-1 ve Predator gibi İHA sistemlerinin kullanımının bir hayli yoğun şekilde konuşulup tartışıldığı bugünlerde dikkatler emektar RF-4E'lerden kaçmış durumda doğal olarak. Ancak yerel olanakların azami şekilde kullanılması ile THvK'nin gözleri epey keskinleşmekte.

Gerilen Türk - İsrail ilişkileri TARP projesini nasıl etkiler orası meçhul yalnız...

2 yorum:

Adsız dedi ki...

Yani Arda, balayinda (?) bile fazla mesai yapiyorsun ya, pes dogrusu :)

Aslinda buradaki soru önergesine verilen cevaplarda bir cok önemli mesaj mevcut fakat ultra özet itibariyle can alici noktalar son paket Leopard 2A4 transferlerindeki +15'lik miktarin yedek parca maksatli oldugu ve senden kacmasina imkan olmayan Almanya menseli RF-4E taktik kesif jetleri icin AAD-5 Linescanner kesif podlari mevzusu.

Buradan söz konusu tutanaklari Bonn'dan bizzat getirten ve inceleyen kisi olarak tekrar bu hususu teyit ediyorum.

Sevgiler ve ömür boyu mutluluklar (en az yarim asir +) ;)

Özge

Adsız dedi ki...

AAD-5 Line Scanner güzel bir alet ama menzil problemi var; kabaca 1-2m çözünürlükteki görüntükeri yine kabaca alça-orta irtifada 10km'nin altında uzaktan alabiliyor; yani net görüntü için hedef noktaya görece yakın ve alçak uçuş yapılması zorunlu.