28/02/2018

Javelin Olayı

ABD Savunma Bakanlığı, web sitesi aracılığı ile savunma firmaları ile imzalanan ve gizlilik derecesi taşımayan sözleşmelere ilişkin ayrıntıları düzenli olarak paylaşır. 22 Şubat günü yayımlanan basın açıklamasındaki sözleşmelerden biri ise, Türkiye'yi yakından ilgilendiriyor. Bu alıma konu olan sistem ve alımın zamanlaması, bir dizi doğrudan ve dolaylı etkiler sahip.

Ne gibi etkiler bunlar? Yanıtlamaya çalışmadan önce yapılan açıklamayı ve satışı yapılan sistemi incelemekte fayda var.

ABD Savunma Bakanlığı web sitesinden 22.02.2018 tarih ve CR-035-18 sayı ile yayımlanan basın açıklamasında, çeşitli son kullanıcıların ihtiyaçları için imzalanan sözleşmelere ait bilgiler yer aldı.

Bunlardan, Kara Kuvvetleri kısmındaki ilk sözleşme duyurusu metni şu şekilde:

Raytheon/Lockheed Martin Javelin JV, Tucson, Arizona, was awarded a $94,886,553 modification (PZ0095) to foreign military sales (France, Taiwan, Jordan, Qatar, Turkey, and Lithuania) contract W31P4Q-13-C-0129 for Javelin weapon system deliverables including rounds, command launch units, and battery coolant unit spares. Work will be performed in Tucson, Arizona, with an estimated completion date of Aug. 31, 2020. Fiscal 2018 other procurement (Army) funds in the amount of $94,886,553 were obligated at the time of the award. U.S. Army Contracting Command, Redstone Arsenal, Alabama, is the contracting activity.

Bu metin, şunu anlatıyor:

ABD Savunma Bakanlığı ile Raytheon - Lockheed Martin iş ortaklığı arasındaki mevcut bir sözleşmeye bir ek, daha doğrusu bir sözleşme değişikliği yapılıyor (contract modification). Bu değişiklik, ilave bir sipariş için ve bu sipariş, Yabancı Askeri Satışlar (Foreign Military Sales; FMS) müşterisi olan bazı ülkeler için yapılıyor. USD94,886,553 tutarındaki bu sipariş ile, Javelin adlı tanksavar silah sistemi ve ilgili birimleri (fırlatıcı tüp, pil soğutucu ve yedek parçalar) teslim edilecek. Teslimatların 31.08.2020 itibariyle tamamlanması planlanıyor. Alıcı ülkeler ise Fransa, Katar, Litvanya, Tayvan, Ürdün ve Türkiye.

Üretilecek olan Javelin, halen kullanımda ve üretimde olan dünyanın en gelişmiş tanksavar silahlarından biri, tek er tarafından kullanılabilen bir güdümlü füze sistemi. Satış ise, FMS kanalı ile gerçekleştiriliyor.


FMS Süreci


Yukarıdaki, klasik bir FMS satış bildirimi. Bu sistemde satış anlaşması ABD ile müşteri hükümet arasında imzalanır ve ABD, müşteri adına siparişi kendisi verir. Süreç kabaca şu şekilde işler:

1. Müşteri ülke (M.Ü.), ABD'li muhatapları ile karşılıklı görüşmeler sonucu ihtiyacını tanımlar.

2. M.Ü., fiyat ve uygunluk (Price and Availability) için bir talep mektubu (Letter of Request; LoR) hazırlar ve iletir. Burada amaç, söz konusu ürünün üretiminin mevcut olup olmadığı, bütçesel fiyat bilgisi gibi bilgilerin resmi olarak talebidir.

3. M.Ü., teklif ve kabul mektubuna esas olacak bir LOR hazırlar ve sunar. Bu LOR, tedarik sürecini resmi olarak başlatacaktır.

4. Bu son LOR'un Pentagon'a (daha doğrusu söz konusu üründen sorumlu birime) ulaşması ile birlikte resmi yanıt süreci başlar. Kongre onayı gerekiyorsa, ABD Savunma Bakanlığı'na bağlı DSCA tarafından Kongre'ye bir bilgi notu yayımlanır. Bu bilgi notunda, muhtemel satış ile ilgili ayrıntılar yer alır. Bilgi notundaki maliyet genelde olabilecek en yüksek şekilde verilir. Henüz sözleşme imzalanmamıştır, gerçek maliyet bilgisi, DSCA bilgi notundan elde edilemez.

Önemli bir not: Bu aşamada her bir talep doğrudan Kongre'ye hemen iletilmez. O günkü ortam koşulları, ikili ilişkilerin seyri bir etkenlerden dolayı onay çıkmaması olasılığı mevcutsa, konu Kongre'ye taşınmayabilir. Zira, aynı vize başvurusunda olduğu gibi, bir kere ret yanıtı alınırsa bunun geri dönüşü ya da telafisi çok zordur. Bu riski önlemek için ABD Savunma Bakanlığı ve Genelkurmayı, önceden Kongre nezdinde nabız yoklaması yapar. Eğer eğilim olumsuz değilse, satış onay için Kongre'ye sunulur.

5. Kongre'den 15 gün içinde bir itiraz çıkmazsa, otomatik olarak onay alınmış sayılır.

6. ABD Savunma Bakanlığı tarafından Teklif ve Kabul Mektubu (Letter of Offer and Acceptance; LOA) hazırlanır. Hazırlanan LOA'nın bir nüshası M.Ü. tarafından imzalanır.

(Madde 3 - 6 arası, ortalama 4-6 ay arası sürmektedir. Javelin örneğinde olduğu gibi birden fazla ülke için aynı anda siparişin verildiği durumlarda, tüm ülkelerin LOR-LOA süreçlerinin tamamlanması gerekliliğinden dolayı süre daha da uzayabilir)

7. ABD Savunma Bakanlığı, M.Ü. adına ürünün üreticisi ile sözleşme imzalar. Eğer bu ürün silah, mühimmat vb gibi, devamlı üretimi süren bir şeyse, varolan üretim sözleşmesine ek yapılır (Javelin örneğinde olduğu gibi). Uçak, helikopter, hava savunma sistemi gibi büyük ve karmaşık platformlarda ise yeni sözleşme imzalanır. ABD hükümeti, belli bir kâr marjı koyarak bu ürünü M.Ü.'ye satacaktır.

8. Ürün ile ilgili birim / kuvvet, ABD Savunma Bakanlığı adına ürünü teslim alır ve M.Ü.'ye teslim eder.


FGM-148 Javelin

Geliştirilmesine, ABD Kara Kuvvetleri'nin 1980'lerin başlarında tanımladığı bir ihtiyaç uyarınca Texas Instruments ve Martin Marietta şirketleri tarafından başlanmış olan Javelin, üçüncü nesil bir tanksavar güdümlü füze sistemi. 1994 yılında hizmete girmeye başlayan sistem, geliştiricisi olan şirketleri satın alan Lockheed Martin ve Raytheon'un kurduğu bir iş ortaklığı tarafından üretiliyor. ABD ordusundaki kodu FGM-148.

İki asker tarafından taşınan ve tek asker tarafından kullanılan Javelin, füze hariç iki ana bileşenden oluşuyor: Kumanda Fırlatma Birimi (Command Launch Unit; CLU) ve Fırlatıcı Tüp Düzeneği (Launch Tube Assembly; LTA). Sistemin, füze dahil toplam ağırlığı 22kg'den fazla.

Füzeden bağımsız, tek başına da kullanılabilen CLU, gündüz görüş ve iki görüş açılı soğutmalı ısıl kamera sistemlerine sahip. Yaklaşık 6.5kg ağırlığındaki CLU ile seçilen hedef bilgileri, LTA içindeki füzeye aktarılıyor.

Javelin'in en önemli özelliklerinden biri "at - unut" (fire and forget) tipinde bir füze sistemi olması. Diğer çoğu tanksavar füzelerinde füze hedefe, tel ya da lazer ışını ile tevcih edilmekte: Söz gelimi TOW sisteminde füze, arkasından uzanan ve diğer ucu fırlatıcıda olan bir tel üzerinden iletilen manevra komutları ile hedefe uçar. Rus yapımı Kornet ise, bir lazer ışınını takip ederek varır. Her iki yöntemde de füzeyi ateşleyen personel, füze hedefe ulaşana kadar konumunu korumak, hedefi görüşünde tutmak ve füzeye komut vermek durumundadır. Bu da karşı ateşe maruz kalma, konumunun tespit edilmesi ve vurulması riskini artırır. At - unut tipindeki bir sistemde ise, füze ateşlendikten sonra personelin mevzisini hızla terketmesi mümkündür.



Javelin'de füze, CLU tarafından kendisine iletilen hedefin kızılötesi görüntüsüne, kendi kızılötesi arayıcı başlığını kullanarak kilitlenir. Eğer hedef hareketli ise, arayıcı başlık bu ısı izinin hareketini takip ederek füzeye gerekli rota düzeltme komutlarını verir. Javelin'in yüksek fiyatının en önemli nedeni, içerdiği bu teknoloji. Füzenin hassas arayıcı başlığı ve farklı taarruz tiplerine imkân veren güdüm - kontrol bilgisayarı, oldukça ileri bir teknolojinin ürünü.

Javelin'in bir diğer dikkat çekici özelliği, tepeden taarruz da (top down attack) dahil olmak üzere farklı uçuş ve saldırı profillerinde hedefe ateşlenebilmesi. Ana muharebe tankları başta olmak üzere zırhlı muharebe araçlarının zırh açısından en zayıf oldukları tepe kısımlarının vurulmasına olanak sağlayan bu kabiliyet, füzenin imha performansını büyük ölçüde artırıyor. Farklı uçuş profillerinin seçilebilmesi, füzeye aynı zamanda özellikle meskûn mahal çatışmalarında ve sabit hedeflere karşı taarruzlarda da avantaj sağlıyor.

Füzenin azami menzili yaklaşık 2,000m dolaylarında. Asgari menzil, doğrudan vuruş modunda 65m, yukarıdan vuruş modunda ise 150m.

Özet olarak Javelin,

- Sabit ve hareketli hedeflere karşı isabet yüzdesi, özellikle tanklara karşı imha kabiliyeti yüksek,
- "At - unut" özelliği ile vur - kaç tipi saldırılara uygun,
- Ağırlığı nedeniyle tek er tarafından taşınması mümkün olmayan,
- Yüksek maliyetli
- Kullanımı ve idamesi için ciddi bir eğitim gerektiren bir silah sistemi olarak tanımlanabilir.


Javelin'in Satışı

Javelin füzesi ABD dışında 18 ülke ordusunun kullanımında. Bunlardan özellikle Estonya, Litvanya ve Gürcistan dikkat çekiyor. Bu ülkeler, doğrudan Rus tehdidine karşı son dönemde yoğun bir silahlanma faaliyeti yürütmekte. Öte yandan geçen yıl 22 Aralık'ta ABD Dışişleri Bakanlığı tarafından Ukrayna'ya da bu füzelerin satışı için onay çıkmıştı. Ukrayna, Javelin alımı için ABD'ye LOR'u 2014 yılında iletmişti. Satış için izin çıkmasını müteakip, Ukrayna kara harp okulunda bu füzelerin eğitimi için Ocak ayında hazırlıklara başlanmıştı.

Javelin, Türkiye'nin gündemine 2000'lerin ikinci yarısında girmiş bir füze. Yarım kalan Eryx projesi ve akabinde acil ihtiyaca binaen başlatılan orta menzilli tanksavar sistemi hazır alım projesinde değerlendirilen adaylardan biri, hatta kimi kaynaklara göre en önde geleniydi. Ancak ABD yönetiminin satışa sıcak bakmaması nedeniyle gerçekleşmedi ve nitekim Türkiye muadil bir sistemi kendi imkânları ile geliştirmek için TEKAT (sonradan Mızrak K ve daha da sonra Kara Ok) projesini başlattı.

Ancak Javelin, özellikle son iki üç yıldır kamuoyu gündeminde sık sık yer almakta. Bunun nedeni ise, Suriye'de IŞİD'le mücadele kapsamında terör örgütü PYD/YPG'ye silah, lojistik, eğitim ve istihbarat desteği veren ABD'nin, bu sofistike silahları da örgüte vermiş olduğuna dair iddialar. Bu iddiaların çıkış noktasını, Rakka başta olmak üzere çeşitli çatışmalarda PYD/YPG saflarında Javelin füzesinin görüntülenmiş olması teşkil ediyor. Füzenin başında poz veren YPG'li teröristler ile YPG saflarında füzeyi kullanırken görüntülenmiş ABD özel kuvvet mensupları haricinde bu iddiaları kanıtlayabilecek bir veri mevcut değil. ABD'nin terör örgütü PYD/YPG'ye aktif desteği somut bir gerçek olmakla birlikte, Javelin gibi son derece pahalı, gelişmiş ve kullanımı ciddi bir eğitim gerektiren bir silah sisteminin bu örgüte sağlanmış olması olası değil.

Ne var ki konu Türk kamuoyunda, çeşitli siyasi saiklerin de etkisiyle "ABD Türkiye'ye Javelin satmıyor, terör örgütüne bedava veriyor" şeklinde bir mesajla paketlenerek tüketime sunuldu. Önce Fırat Kalkanı, ardından da Zeytin Dalı harekâtlarında güdümlü tanksavar füzeli saldırılarda yaşanan tank kayıpları ve verilen şehitler, bu mesajın bilgisizlik ve yanıltma / yanlış yönlendirme sonucu kalıplaşması, sabitleşmesi sonucunu doğurdu. Tüm bu süreçte bazı savunma uzmanlarının yönlendirici yorumları da etkili oldu.(*)

Dolayısıyla, muadil yerli sistemlerin geliştirme çalışmaları devam ederken ve ABD ile ilişkilerde özellikle Suriye ve S400 alımı konularından dolayı ciddi gerilimler mevcutken bu alım büyük bir sürpriz etkisi yarattı.


Değerlendirmeler

1. Öncelikle, FMS sürecinin doğasından dolayı bu alımın kısa sürede alınmış bir karar olması olası değil. Başka bir deyişle, Zeytin Dalı Harekâtı'nda doğan ihtiyaçlardan ötürü Javelin'in alınıyor olması pek mümkün görünmüyor. Türkiye'nin Javelin için LOR'u ne zaman ABD'ye iletmiş olduğuna dair açık kaynaklarda bir bilgi mevcut değil. İlişkilerin seyri göz önüne alınacak olursa söz konusu LOR'un çok yeni olmadığı ya da daha muhtemel olarak çok eski tarihli bir LOR'un yakın zamanda güncellenerek iletilmiş olduğu tahmini yürütülebilir.

2. ABD yönetimi bu satışı onaylayarak, Türk kamuoyunu, futbol terimiyle kontrpiyede bırakmıştır.

3. Yürütülen projelerle ilgili sağlıklı, güncel bilgi paylaşımı olmadığı, sektör medyasının ciddi oranda kan kaybettiği bir ortamda, yerli projelerin akıbeti ile ilgili soru işaretleri ve şüpheler oluşmuştur. Bu projelerin ürüne dönüşmeleri, konunun doğası gereği zaman alacaktır. Sahadaki ihtiyaçların hemen karşılanması gerekmektedir. Dolayısıyla açıkların kapatılması için hazır sistem temin ve tedariği yadırganacak bir yöntem değildir. Ancak bilgi akışının sağlıklı, mümkün olduğunca şeffaf ve süratli yapılmadığı ortamlarda spekülasyonlar hızla yayılabilmektedir.

4. Yunanistan'ın 400 adet M1 Abrams tankını EDA kanalı ile tedariği için 2011 yılında başlatmış olduğu süreç, onay ile sonuçlanmıştı. Ancak tankların transferi, nakliyeve bakım masraflarına bütçe ayrılamaması nedeniyle henüz gerçekleşebilmiş değil. Dolayısıyla ABD yönetiminin Türkiye'ye Javelin satışına onay vermiş olması, Yunanistan'ın M1 alımının kısa vadede gerçekleşeceğine dair bir emare olarak değerlendirilebilir.

5. Savunma ve güvenlik konularında kamuoyunun doğru bilgilendirilmesinin, yalnızca kamu yararına olmadığı, aynı zamanda siyaset ve bürokrasi için de son derece önemli olduğu bir kez daha görülmüştür. Siyasi söylem ve politika geliştirirken kullanılabilecek argüman, bilgi ve verilerin doğru, güvenilir ve nesnel olmaları gerekmektedir. Yanlış araç kullanarak doğru sonuç elde edilmesi mümkün değildir.



(*)Bazı örnekler:

"PYD 1 yıldır ABD’nin antitank füzelerini kullanıyor": HaberTürk, 09.02.2017
"YPG’ye bu kez de ‘tank katili’ verildi!": Vatan, 08.02.2017
"Amerika, Türkiye'ye vermediği Javelin ve Stinger füzelerini YPG'ye verdi": Ulusal Kanal, 25.03.2017
"ABD, Türkiye'ye Vermediği 'Tank Katilleri'ni YPG'li Teröristlere Verdi": Haberler.com, 11.05.2017
"ABD'den PYD/PKK'ya 50 tırlık askeri sevkiyat": Anadolu Ajansı, 16.06.2017 (Bu haberdeki bilgi-görselinde, Javelin'in altına "Türkiye istedi, ABD satmadı" şeklinde bir not da düşülmüş)
"5 şehit verdiğimiz tank saldırısında ABD füzeleri kullanıldı": Aydınlık, 05.02.2018
"‘Tank katili’ Javelin şüphesi": Sabah, 05.02.2018
TRDiplomacy adlı kamu diplomasisi amaçlı twitter hesabının yayımladığı, farklı dillerde hazırlanmış bilgi görselleri





5 yorum:

Adsız dedi ki...

https://youtu.be/1H4N_6tJee8

ABD kanunlarına göre bu generalin yargılanması gerekiyor. Sizce?

Adsız dedi ki...

https://youtu.be/xoOoc5jQrHY

Bunlar hibe edilirken nerden hangi sürece tabi olarak onay alınmıştır acaba?

Adsız dedi ki...

"ABD'nin Türkiye'ye vermediği Stinger" en bombası bence.. :)

HDS

Adsız dedi ki...

senin düşüncenin devri bitti cımpızla cımpızla olmuyor

Unknown dedi ki...

bizde 5ooo+ stinger mevcut javelin'e şu an ihtiyaç varmı?karaok projesivarken