16/01/2017

Yunanistan'ın EDA Hamlesi, OH-58D ve Diğerleri

Kasım 1994: OH-58D bir deneme uçuşu için
Güvercinlik'te kalkışa hazırlanıyor
Kaynak: Savunma ve Havacılık, No: 5/94
Kısa süre önce yayın hayatına son veren Air Forces Daily ve ardından Kokpit.aero web siteleri, Yunanistan ile ilgili ilginç bir haber paylaştı. Buna göre Yunanistan, ABD'den 70 adet Bell OH-58D Kiowa Warrior tipi silahlı keşif helikopteri alımına hazırlanıyordu.

Bilginin kaynağı, ABD Savunma Bakanlığı'na bağlı Savunma ve Güvenlik İşbirliği Dairesi (Defense Security Cooperation Agency; DSCA) idi. DSCA tarafından yayımlanan İhtiyaç Fazlası Savunma Malzemesi (Excess Defense Articles; EDA) programı listelerinde, Yunanistan'ın talepte bulunduğu ya da transferi onaylanan kalemler arasında OH-58D Kiowa Warrior helikopteri de bulunuyordu.

OH-58D transferi ile birlikte dikkat çeken diğer iki alım, CH-47D nakliye helikopterleri ve J85-GE-4A turbojet motorları. Bu hamleler, Yunanistan'ın yürüttüğü savunma politikasına dair ipuçları içermekte.


EDA Hakkında

ABD'den hükümetlerarası anlaşma (government - to - government; G2G) yolu ile silah sistemi ya da hizmeti tedarik etmenin üç yolu bulunuyor. Bunlar:

Foreign Military Sales (FMS; Yabancı Askeri Satışlar)
Foreign Military Financing (FMF; Yabancı Askeri Finansman)
Excess Defense Articles (EDA; İhtiyaç Fazlası Savunma Malzemeleri)

Bu sistemler kısaca şu şekilde tanımlanabilir:

FMS: Bu sistemde, ABD hükümeti, alıcı ülkeye satılacak savunma sistem ya da hizmetinin satışında aracı konumundadır. Sistem, alıcı ülke adına ABD hükümeti tarafından satın alınır, belli bir kâr payı ile alıcı ülkeye satılır. FMS'in avantajı, sistemin her türlü garanti, lojistik, eğitim vb kalemlerinin ABD hükümeti garantisi altında olmasıdır. Ancak ABD hükümetinin aracı konumundan dolayı, satışta ve satış sonrası süreçte doğal olarak oldukça sıkı kontrol ve izin mekanizmaları söz konusudur. ABD ile siyasi ya da stratejik sürtüşme riski düşük ülkeler için özellikle oldukça cazip bir tedarik yöntemidir.

Örneğin Türkiye F-16 Savaşan Şahin uçaklarını (Peace Onyx 1, 2, 4 projeleri) ve bunların aviyonik modernizasyonunu (Peace Onyx 3) FMS kanalı ile tedarik etmiştir. Ancak örneğin Barış Kartalı E-7T havadan erken ihbar ve komuta kontrol (HEİK) uçakları doğrudan ticari satış (Direct Commercial Sales; DCS) ile tedarik edilmiştir.

FMS ve DCS yöntemlerinin bir karşılaştırması için bakınız (İngilizce): FMS vs. DCS

FMF: FMF, ABD'den tedarik edilecek savunma sistem veya hizmetlerin finansmanı için sağlanan bir kredir paketi olarak özetlenebilir. FMF, çoğunlukla FMS satışları için, nadiren de olsa doğrudan ticari satışlar için kullanılır.

EDA: EDA'da, ABD'nin ihtiyaç fazlası olarak envanterden çıkarttığı ya da savaş stoku olarak depoda beklettiği savunma sistemleri, oldukça düşük fiyatlarla alıcı ülkelere satılır. Satışa konu sistem için yapılacak harcama, sistemin ABD'den alıcı ülkeye kadar tüm nakliyesi ve ihtiyaç duyulursa modernizasyonu için yapılır. Alıcı ülke sistemi, "as is where is" olarak, yani tüm maliyet ve riskleri üstlenerek satın alır.

Havacılık meraklılarının iyi bildiği AMARG (Aerospace Maintenance and Regenaration Group) bünyesindeki devasa uçak "mezarlığı"ndaki paketlenmiş uçakların bir kısmı, EDA kapsamında satışa sunulmuş durumdadır. Yunanistan örneğin, hava kuvvetleri için T-2 Buckeye eğitim uçaklarını buradan almıştır.


Yunanistan'ın EDA Talepleri ve Alımları

DSCA tarafından en son 27.10.2016 tarihinde güncellenerek web sitesine konulan Excel formatındaki veritabanı, EDA kapsamında ABD'nin müttefik ülkeler ile yaptığı, yapmak üzere olduğu ve iptal edilen silah satışlarının bir dökümünü içeriyor. Bu veritabanında,

Talebin yapıldığı ABD mali yılı (Fiscal Year; FY)
Talebi yapan ülke
Son durum
En son fiyat (Total current value)

gibi göstergeler ile arama ve listeleme yapılabiliyor.

Söz konusu veritabanının en güncel hali incelendiğinde, Yunanistan'ın özellikle son 5 yılda EDA kanalı ile çok sayıda farklı araç - gereç ve malzeme tedarik ettiği ya da tedarik etmek için talepte bulunduğu görülüyor. Listede kara muharebe ve ulaştırma araçları, çok çeşitli çap ve nitelikte mühimmatlar ile alt aksam ve yedek parçaların çokluğu dikkat çekici.

Bu durumun en olası sebebi, ekonomik kriz nedeniyle savunma bütçesinde tedarik ve işletme - idame kalemlerine ayrılan payın düşmesi; bu nedenle de bu kalemler için düşük maliyetli bir seçenek olan EDA'ya yönelinmesidir.

Yapılan taleplerde öne çıkan kalemler şu şekilde:


1. OH-58D Kiowa Warrior

Veritabanına göre Yunanistan, 2015 mali yılı içinde ABD'den

70 adet OH-58D Kiowa Warrior silahlı keşif helikopteri
2 adet OH-58D kokpit prosedür simülatörü (görüntü üreteci sistem ile birlikte)
1 adet OH-58D silah / aviyonik / elektrik eğitim sistemi
2 adet OH-58D bakım eğitim sistemi

talebinde bulunmuş.

Simülatör sistemlerinin toplam maliyeti USD923 bin; 70 helikopterin maliyeti ise yaklaşık USD85.6 milyon olarak verilmiş. Sistemlerin ABD'ye orijinal tedarik maliyetleri ise sırayla USD9.23 milyon ve USD285.3 milyon imiş.

Bu sistemlerin satışının koordinasyonundan sorumlu olan ABD Kara Kuvvetleri'ne, 14.04.2016 itibariyle EDA kapsamında satış ve transfer yetkisi verildiği kaydediliyor. Bu tarihten sonra bir gelişme ya da güncelleme olmamış. Bu da şu anlama geliyor: Yunanistan, paketlenme, sevkiyat ve gerekirse modernizasyon maliyetlerini karşıladığı zaman söz konusu sistemleri alabilecek. Bir yıla yakın bir süredir sevkiyata dair bir gelişme olmamış olması, bunun için kaynak ayrılmasında güçlük yaşanmasından dolayı olabilir. Bu durumda satış gerçekleşmeyebilir ya da tedarik miktarı azaltılabilir.

Bir not olarak ABD'nin yine EDA kapsamında kısa süre önce Tunus'a (24 adet) ve Hırvatistan'a (16 adet) OH-58D satmış olduğunu eklemekte fayda var. Tayvan da 1993 yılında 26 adet almıştı.

OH-58D ile ilgili bir diğer ilginç not ise, Türkiye'nin de bir dönem bu helikopter ile ilgilenmiş olduğu. Kara Kuvvetleri Komutanlığı ihtiyacı kapsamında 1994 yılında OH-58D alımı gündeme gelmiş, 31 Ekim - 4 Kasım tarihleri arasında bir adet OH-58D Kiowa Warrior Ankara'ya gelip Türk pilotlar ile deneme uçuşları gerçekleştirmişti. O dönem terörle mücadele kapsamında yoğun olarak kullanılan AH-1W Super Cobra ve F-16'lara hedef tespit, teşhis ve tayin edebilmesi, önemli bir artısı olarak pazarlanmıştı. Bu satış gerçekleşmedi ve Türkiye, hem taarruz hem de taktik keşif görevlerini aynı anda üstlenebilecek bir helikopter tedarik etmek için ATAK projesini başlattı. Uzun süren ihale süreci sonunda ATAK projesi Mayıs 2004 tarihinde iptal edilerek tekrar, başka bir model ile başlatıldı. Bu yeni ihalede Agusta-Westland A129I temel alınarak geliştirilen T129 helikopteri ise, 2014 yılından itibaren temel taarruz kabiliyetlerine sahip olarak hizmete girmeye başladı.

Eğer satış gerçekleşirse, OH-58D Yunan kara havacılığı için şüphesiz önemli bir kabiliyet artışı kazandıracaktır. Kiowa Warrior'un Yunanistan'a sağlayacağı kuvvet çarpanını anlamak için öncelikle bu helikopterin tasarım amacını ve özelliklerini kısaca incelemek gerek.


OH-58D Kiowa Warrior Helikopteri

OH-58'in kökeni, 1960'lı yıllarda ABD Kara Kuvvetleri'nin başlattığı Light Observation Helicopter (LOH; Hafif Gözetleme Helikopteri) programına dayanıyor. Bu projeyi Hughes OH-6 Cayuse'ye kaptıran Bell firması, aday tasarımı olan YOH-4'ü geliştirmeye devam ediyor. OH-6'nın ihtiyaçları tam olarak karşılayamaması nedeni ile LOH programı tekrar başlatılıyor. Geçen süre içinde performans olarak iyice gelişen ve Bell 206A Jet Ranger adını alan helikopter OH-58 kodu ile 1968'de hizmete girmeye başlıyor.

1970'lerde yeni ve daha güçlü bir keşif - gözetleme helikopteri ihtiyacı için başlatılan çalışmada bütçe onayı çıkmadığı için, mevcut OH-58'lerin geliştirilmesi kararı alınıyor. Army Helicopter Improvement Program (AHIP) olarak adlandırılan program kapsamında Bell ile 1981 yılında bir sözleşme imzalanıyor. Başlangıçta Aeroscout olarak adlandırılan OH-58D'nin, önceki modellere göre başlıca farklılıkları şunlar:

Allison T703-AD-700 turboşaft motor
4 palli kompozit ana rotor, yeni bir rotor göbeği
Rotor göbeği üzerine monteli, McDonnell Douglas üretimi MMS (Mast Mounted Sight) sistemi. MMS içerisinde hassas televizyon kamerası, termal kamera, lazer işaretleyici ve mesafe bulucu.
Yeni kokpit aviyonikleri

Başlangıçta silahlı olarak düşünülmeyen OH-58D'ye bilahare silah taşıma kabiliyeti de ekleniyor. Önceleri AH-58D olarak adlandırılan bu kabiliyet, daha sonra tüm OH-58D'lere uygulanıyor. Taşınabilen silahlar ise şunlar:

12.7mm makinalı tüfek ya da 7.62mm Gatling minigun
2.75" güdümsüz roketler
AGM-114 Hellfire güdümlü füze
Havadan havaya Stinger uçaksavar füzesi (Air to air Stinger; ATAS)

OH-58D'nin ana görevi, Avrupa düzlüklerinde, arazi engebesi ve ağaç örtüsü gerisinde sadece MMS kamerasını çıkararak, başta AH-64 Apache taarruz helikopterleri ve topçu bataryaları olmak üzere NATO unsurlarına hedef tespit, teşhis ve tayini gerçekleştirmek. Olası bir NATO - Varşova Paktı savaşının ana cephe hattının Almanya'nın ovaları olacağı ve NATO birliklerinin çok sayıda Varşova Paktı zırhlı aracı ile karşı karşıya kalacağı varsayımından hareketle, aynı anda çok sayıda hedefin işaretlenerek taarruz helikopterleri ve topçulara aktarılması büyük önem taşımaktaydı. Dolayısıyla OH-58D'ler, Soğuk Savaş'ın son döneminde önemli bir görev üstlenmişlerdi.

Soğuk Savaş'ın şartlarına göre geliştirilmiş Kiowa Warrior, Irak ve Afganistan'ın asimetrik harp koşullarında pek parlak bir sınav veremedi. Her iki harekât alanında 35 OH-58D çeşitli nedenlerle düştü ya da düşürüldü. Her ne kadar üretici Bell, toplam 820,000 harekât uçuşunda %90 göreve hazırlık oranının elde edilmiş olduğunu iddia etse de, helikopterin oldukça narin gövdesi ve düşük zırh koruması, yerden açılan ateşlerden dolayı kayıpların verilmesine neden oldu. Fulda düzlüğünde, tepe ve ağaçların gerisinde, görece güvenli alanda uzaktan hedef tespi etmek için geliştirilen bir helikopterin, cephe hattı belli olmayan ve büyük kısmı meskûn mahal olan harekât alanında bu akıbete uğraması sürpriz değildi.

1990'lı yıllarda OH-58D'nin yerini almak üzere geliştirilmesine başlanan RAH-66 Comanche helikopter projesi, 2004 yılında iptal edildi. Bunun yerine bu kabiliyetin daha ziyade insansız hava araçlarına (İHA) devredilmesi; RAH-66 projesinde elde edilen tecrübe ve teknolojilerin de başta AH-64D olmak üzere çeşitli helikopter projelerine aktarılması kararı alındı.

ABD, elindeki OH-58D'leri, 1997 yılından itibaren System/Safety Enhancement Program (SSEP; Sistem Güvenlik Geliştirme Programı) adlı bir yenileme projesine tabi tuttu. Bu kapsamda OH-58D(R) olarak adlandırılan helikopterlere şu işlemler yapıldı:

Mevcut motorun, FADEC sayısal kontrol sistemli Rolls-Royce 250C-R30 turboşaft motorla değiştirilmesi
Yüksek hızlı sayısal veri iletim sistemi
IDM veri modemi
SATCOM uydu muhabere sistemi
Yeni nesil işlemciler ve görev bilgisayarı

Öte yandan Irak ve Afganistan'daki kayıplar nedeniyle ordu asgari ihtiyacı olan 368 helikopterden 338'e düşen envanteri artırmak için 2009'da mevcut OH-58A'ların 58D'ye dönüştürülmesi projesi başlatıldı, ancak emeklilik kararı ile birlikte bu proje yarıda kaldı.


OH-58D Yunan Ordusu'na Neler Kazandırabilir?

Her ne kadar Irak ve Afganistan'da çok iyi bir sınav verememiş olsa da, OH-58D, Ege ve Trakya bölgeleri için önemli bir kuvvet çarpanı teşkil edebilir. Ege'nin çok sayıda adacık ve kayalıkla dolu ortamında, sütre gerisinde kalarak bölgedeki Türk donanma unsurlarını dost savaş uçakları, gemileri ve adalardaki topçulara bildirerek avantaj sağlayabilir. Benzer şekilde Trakya'da da AH-64D Apache helikopterleri ile birlikte Türk zırhlı tugaylarına karşı fayda görmesi mümkündür. Yunanistan'ın AH-64D'leri Ege'de deniz üzerinde çok alçak irtifada kullanma konseptinin de bulunduğu hesaba katılırsa, bu ikilinin burada da etkin olarak kullanılabilmesi söz konusu olabilir.

OH-58D'nin Irak ve Afganistan'daki yüksek kayıplarının en başta gelen sebebi, alçak irtifada uçan bu helikopterlerin, meskûn mahal ve dağlık arazide silahlı grupların ateşlerine maruz kalması idi. Ege veya Trakya'da Türk - Yunan çatışması daha ziyade simetrik bir niteliğe sahip olacaktır; bilhassa Trakya, OH-58D'nin tasarım amacına yakın bir harekât ortamıdır. Bu nedenle, OH-58D'nin, Yunan taarruz helikopterleri ve topçusu için kayda değer bir kabiliyet artışı olabileceğini iddia etmek mümkün.

Bu helikopterin yüksek göreve hazırlık oranı ve görece düşük işletme - idame maliyeti (Bell 206 ticari platformu ile çok sayıda ortak aksam ve parçaya sahiptir), ayrıca sahip olduğu silah taşıma kabiliyeti, onu Yunanistan gibi dar bütçeli bir ülke için, özellikle İHA alanında önemli bir boşluk doldurucu platform haline getirebilir.

Eğer sevkiyat masraflarını karşılayabilirse ve 70 helikopterin tamamını teslim alırsa, Yunanistan'ın bu helikopterlerin bir kısmını yedek parça kaynağı olarak kullanması olasıdır. Bu filonun yarısını bile yedek parça kaynağı olarak ayırsa, 35 adet Kiowa Warrior, ciddi bir kabiliyet demek olacaktır. Ancak aradan geçen bir yıla yakın süre zarfında tedarik konusunda bir gelişme olmamış olması, maliyetlerin Yunanistan'ı zorlamış olmasını düşündürtmekte.


2. Kara Araçları

EDA listesinde, kara araçlarının önemli bir yer tuttuğu görülüyor. Buna göre Yunanistan, 2012 - 2014 arasında 950'ye yakın muhtelif tipte kamyon, 405 römorkör ve 250 adet HMMWV taktik araç talebinde bulunmuş. Toplam bedeli USD30.6 milyon olan bu alım için onay çıkmış, ancak ondan sonra bir gelişme olmamış. Benzer şekilde 2011 yılında 400 adet M1A1 Abrams ana muharebe tankı ve 2013 yılında 40 adet MLRS çok namlulu roketatar sistemi için yapılan talepler de aynı yıllar içinde onaylanmış. Bu transferler de henüz gerçekleşmiş değil.

Kara kuvvetlerinin hareket ve atış kabiliyetini önemli ölçüde artırabilecek bu alımların gerçekleşmeme nedeni, çok büyük olasılıkla, nakliye masrafları olsa gerek. Yunanistan'ın, gerekli finansmanı ayarlar ayarlamaz bu alımları tamamlaması beklenebilir. Özellikle Abrams'ların bir kısmı bile hizmete girse ciddi bir güç kazandıracağı aşikardır.


3. Muhtelif Cephane

Somut gelişme kaydedilen en önemli ihtiyaç kalemi olarak mühimmatlar görülüyor. 2011 - 2015 arasında çok çeşitli çap (5.56mm, 7.62mm, 12.7mm mermiler; 40mm bomba gibi) ve nitelikte (piyade silahları, topçu mühimmatı, eğitim fişekleri) onbinlerce mermi ve tahrip kalıbı tedarik edilmiş.

Yunanistan'da Hellenic Defense Systems (EAS) bünyesindeki Pyrkal, NATO standardı çok çeşitli mühimmat ve patlayıcıların üretim kabiliyetine sahip. Ancak ekonomik krizle birlikte EAS'ın da maddi açıdan oldukça zor bir durumda olduğu biliniyor. Bu durum, üretim kabiliyetine yansımış olabilir. Bu da, ABD'den çok miktarda mühimmat alımını açıklayabilir.


4. J85-GE-4A Turbojet Motorları

Veritabanında OH-58D ile birlikte dikkat çeken bir diğer kalem de J85-GE-4A turbojet motorları. Verilen bilgilere göre Yunanistan, 2016 yılı içinde 15 adet J85-GE-4A motoru için talepte bulunmuş. USD136 binlik satış için de 05.08.2016 tarihinde onay çıkmış.

J85-GE-4A, North American şirketi üretimi T-2 Buckeye jet eğitim uçağının motoru. Farklı bir versiyonu, F-5 ve T-38 jetlerinde de kullanılıyor. Yunanistan, 1974 - 1976 yılları arasında ABD'den 40 adet T-2 almıştı. T-2E adı ile üretilen bu uçakların sayısı, zaman içinde kaza kırımlarla birlikte 30'a kadar düştü. Kaza kırım ikamesi olarak 1998 yılında EDA kapsamında AMARC'tan 10 adet T-2C uçağı ile dört adet yedek motor için onay alındı. Bunlardan beş adet T-2C, 2000 yılında yenilenerek teslim edildi.

Faydalı hizmet ömürlerini tamamlamak üzere olan T-2E'lerin yerine ileri eğitim görevlerinde kullanılacak bir uçak için 1990'ların ikinci yarısından bu yana arayış içinde olan Yunanistan, çok farklı alternatifleri değerlendirdi. Hatta Yunan havacılık ve uzay şirketi HAI ile İtalyan Aermacchi arasında, M-346 jetinin üretimine katılım için 2005 yılında bir mutabakat muhtırası da imzalandı. Ancak proje bir türlü ihale sürecine giremedi. Nitekim 2009 krizi ile birlikte proje tümden rafa kaldırıldı.

ABD'den EDA kapsamında talep edilen 15 adet motorun, geride kalan 30 civarında T-2E'nin en azından bir kısmını bir süre daha görevde tutması mümkün. Dolayısıyla Yunanistan'ın kabaca 10 - 15 civarı T-2E ile bir süre daha jet eğitim görevlerine devam edeceği, bu alandaki ihtiyacı bu şekilde kapama yolunu seçmiş olduğu değerlendirilebilir.


Değerlendirme

Sonuç olarak Yunanistan'ın, ağır ekonomik krizin etkisi ile iyice daralan savunma bütçesini rahatlatmak için ihtiyaç fazlası malzeme tedariği yolunu tercih etmiş olduğu görülüyor. EDA, bu kapsamda belli ihtiyaç kalemleri için oldukça maliyet etkin bir kanal. Burada ayrıca dikkat çeken, Yunanistan'ın talep listesinde manevra ve ateş kabiliyetini geliştirmek için de hamleler yapmış olması: OH-58D silahlı keşif helikopteri, FMS kanalı ile alınan 10 adet ikinci el CH-47D ağır nakliye helikopteri, 400 adet M1A1 tankı ve yüzlerce kamyon ve taktik araç bunlara örnek olarak verilebilir.

Eğer anılan sistemlerin yeniden faal duruma getirme ve sevkiyat maliyetleri karşılanabilirse, transferlerin hızla gerçekleşmeleri mümkün olabilir.

Öte yandan Yunanistan'ın, benzer şekilde ABD dışı kaynaklardan da ucuz ve hızlı ihtiyaç fazlası malzeme arayışında olması kuvvetli bir olasılıktır. Bu alımların şekil, içerik ve finansmanında bölgesel güvenlik ortamını lehlerine bir pazarlık unsuru olarak kullanmaları beklenmelidir.




4 yorum:

Unknown dedi ki...

HOcam biz neden 2.el alım yapmıyoruz? Ch47 lerimizi çok uzun zaman bekledik mesela, daha adetli 2.el alsaydık

Adsız dedi ki...

EDA kapsamında bizde isteyelim verirlerse hepsini yan yana dizip yakalım(canlı yayında)

Ali AKBULUT dedi ki...

Arda bey olası bir yunan ve türkiye savaşında türkiyenin nüfüs fazlası olduğundan savaşı kazanacağımıza inanıyorum. Sebebi ise çapulcu diye nitelendirdiğimiz ve silah ve teçhizat bakımından bizden kat ve kat düşük olan bir silahlı grup ile bu kadar uzun zamanda felakete yol açbilecek sayıda tank zırhlı araç kaybı hesablanmışmıdır acaba, türkiye olası bir yunan savaşında s300 ile korunan ve türkiyenin dibi sayılılan askeri havalimanlarını nasıl yok etmeyi planlıyor, hava savunma sistemi olmayan bir ülkenin kendi askeri üslerini nasıl savunmayı düşünüyor?

Birde istatistik tutumuş ise suriyedeki vurulan tank ve zırhlı araç miktarı nedir öğrenmek isterim?

Unknown dedi ki...

Ne yunan`mış bir bitmedi bize motor alt sistem satacaklar diye ellerindeki hurdayı yunana kasıyorlar