29/04/2023

Siyah Gri Beyaz 18 Yaşında

Eser: Opus 217
Paul Signac

Bilim-kurgu yazarı Isaac Asimov'un yakın arkadaşı Arthur Obermayer'in aktardığı ve MIT Technology Review'da yayınlanan "How Do People Get New Ideas?" ("İnsanlar Yeni Fikirleri Nasıl Bulur?") başlıklı bir makalede Asimov, yaratıcı düşünmenin ve yenilikçi fikirler bulmanın bazı ön şartlarını sıralar.

Makalenin yazılış öyküsü bir hayli ilginç: 1959 yılında Obermayer'in çalıştığı MIT bünyesindeki Allied Research Associates şirketi, DARPA'nın öncülü olan Advanced Research Projects Agency (ARPA) tarafından, nükleer silahlara karşı savunma tedbirleri geliştirme projesi alır. Üzerinde çalıştıkları pek çok yöntem ve tekniğin yetersiz kalacağının anlaşılması üzerine, sıradışı fikirler edinebilmek için farklı branşlardan insanları işe almaya karar verirler. Obermayer şirket yönetimine yakın arkadaşı Asimov'u önerir.

Projeye katılan Asimov, kısa süre sonra gizli belge ve bilgilere erişiminin yaratıcılığını ve özgür düşünmesini kısıtlayacağı için ayrılma kararı alır. Ancak ayrılmadan önce proje ekibi için bu makaleyi kaleme alır: Projeye tek katkısı bu kısa makaledir.

Birey ve ekip bazında yaratıcılığın koşullarının sıralandığı yazıda, en çok dikkatimi çeken konulardan biri, "noktaları birleştirme" idi. Burada Asimov, belli bir konuda yeni bir fikir oluşturmanın esasen mevcut bilgilerin farklı şekillerde birbirlerine bağlanması olduğunu, bunu yapmak için çalışılan alanda yetkinlik kadar, "noktaları birleştirme" yeteneğinin de gerektiğini belirtir.

Ancak noktaları birleştirirken, belli bir cesaret ve özgüven de gereklidir. Daha önce düşünülmemiş olanı kurcalamak, cüret gerektirir. Ayrıca ortaya çıkacak yeni fikir çoğunlukla mevcut kalıp, bilgi ve kanaate ters olacaktır. Kurulu düzene, otoriteye ya da ortak akla aykırı görünen bu fikri savunmak, fikir sahibi için kolay olmayacaktır.

Siyah Gri Beyaz ile geride kalan 18 yıla baktığımda bazı noktaları birleştirdiğimi, bazılarını beceremediğimi görüyorum. Pek çok veri ve fikir ile oynayıp, dev bir aşure kazanında karıştırmışım gibi. Tadı daha tam olmadı muhtemelen. Ne zaman olur, bilemem.

Bu süreçte bana eşlik eden sadık okura teşekkürlerimi sunuyorum.

27/04/2023

Rusya: Dün, Bugün ve Yarın


Prof. Dr. Mitat Çelikpala ve Emekli Büyükelçi Fatih Ceylan editörlüğünde hazırlanan ve "2014 Sonrası Rusya Federasyonu'nun Savunma ve Güvenlik Politikalarındaki Değişim" bölümünü kaleme aldığım "Rusya: Dün, Bugün ve Yarın" kitabı, A7 Kitap tarafından yayımlandı.



22/04/2023

TFX Projesi: Ne? Ne İçin? Nasıl? - 5

Milli Muharip Uçak (MMU), 16.03.2023 tarihinde motorlarını çalıştırarak kendi gücü ile piste çıktı ve bir süre ilerledi. Böylelikle projede taksi denemeleri başlamış ve projede büyük bir dönüm noktası aşılmış oldu. Bundan sonraki aşamalar, hangardan çıkış (roll-out) ve ilk uçuş olacak. 2026-2027 arası olarak belirlenmiş ilk uçuş tarihi önce 2025, sonra 2024'e çekilmiş, en son da TUSAŞ Genel Müdürü Temel Kotil tarafından 2023 sonu olarak açıklanmıştı.

MMU'yu aslında bir "proje" değil bir "program" olarak değerlendirmek gerekiyor. Kabaca ifade etmek gerekirse, program bir projeler bütünüdür. Hedeflenen amaçlar doğrultusunda tasarlanan ve yönetilen projeler bütünü, programı oluşturur. Bu bakımdan MMU programının, bir çok projeden (ve onları meydana getiren alt projelerden) oluştuğunu ifade edebiliriz. Hatta MMU programının bileşenlerinden birinin, prototipi 16 Mart günü motorlarını çalıştırmış uçak olduğunu da iddia etmek mümkün.

Daha yalın bir ifade ile, MMU programını, yalnızca yeni nesil bir savaş uçağı geliştirme işi olarak ele almamak gerek. Benim bakış açıma göre MMU, MMU(askeri), MMU(sınai) ve MMU(siyasi) olmak üzere üç ana projeden oluşan bir program.


04/04/2023

Savunma Sanayiinde İhracat ve İş Geliştirme

Savunma Sanayii Araştırmaları Merkezi (SASAM) tarafından 20 Mart Pazartesi günü Teknopark Ankara’da düzenlenen Savunma Sanayii Medya Zirvesi'nde yaptığım "Savunma Sanayiinde İhracat ve İş Geliştirme" başlıklı konuşma.






05/03/2023

İlk 72 Saat

6 Şubat 2023 günü saat 0417'de merkez üssü Kahramanmaraş'ın Pazarcık ilçesi olan 7.8 şiddetinde bir deprem meydana geldi. Doğu Anadolu Fay Hattı üzerindeki 10 ili kapsayan geniş bir alanda ağır yıkıcı etkisi olan bu depremi, aynı gün 1324'te yine Kahramanmaraş'ın Elbistan ilçesi merkezli 7.7 şiddetindeki ikinci bir deprem takip etti. Bu ikinci deprem, afetin sebep olduğu can kaybı ve yıkımı büyük ölçüde artırdı.

Bölgedeki ağır kış şartları, yıkımın geniş bir alanda, karayolları da dahil olarak gerçekleşmesi ve arama - kurtarma faaliyetlerindeki koordinasyon noksanlığı can kaybı sayısının yükselmesine neden oldu. 10 ilde 13.5 milyon kişiyi doğrudan etkileyen depremde, Afet ve Acil Durum Yönetimi Başkanlığı (AFAD) tarafından 1 Mart günü yapılan açıklamaya göre can kaybı 45 bin 89. Depremden kuzey kesimleri etkilenen Suriye'de ise en az 6 bin kişi hayatını kaybetti; patlak veren kolera salgını ise 1 Mart itibariyle 22 can almış durumda.

Depremin neden olduğu yıkımı, acıyı anlayabilmem, bu afetten etkilenmiş herhangi bir kişi ile empati dahi yapabilmem mümkün değil. Bu afeti ve sebep olduklarını anlatmaya yetecek yazı, görüntü, ağıt, türkü yok. Pek çok aile ve dahi sülale, tüm fertleriyle birlikte göçtü gitti. Basına, ekranlara yansıyan görüntüler, yaşananların azını dahi anlatmaya yeterli değil. Velev ki yetsinler, bu kadar büyük bir kahrı kavrayabilmek imkansız.

İşte burada "ne yapılabilirdi", "ne yapılmadı", "neden yapılmadı", "neden böyle oldu" gibi sorular da anlamını yitiriyor. Bunlar, felaketten önceye dair sorular çünkü; "ya olursa" sorusu ile açılacak tartışmalarda zikredilmeleri gereken türden. Peki, "bundan sonra ne yapılabilir" sorusu?

O daha anlamlı ve gerekli. Yaşamamızın bir olasılık değil zaman meselesi olduğu bir sonraki afeti, daha az acı ile atlatmak için.

05/02/2023

Türk Deniz Kuvvetlerinin Firkateyn İhtiyacı, Alternatifler ve Tip 23

Kaner Kurt'un youtube kanalındaki 03.02.2023 tarihli yayına Kozan Selçuk Erkan ile birlikte katılarak Türk Deniz Kuvvetlerinin firkateyn ihtiyacı, gündeme gelen İngiltere'den Tip 23 alım iddiaları ve alternatifler ile ilgili görüş ve değerlendirmelerimi paylaştım.


 



04/02/2023

01/02/2023

İngiltere'den Tip 23 Sınıfı Firkateyn Alım İddiaları

Ocak ayı içinde Türkiye ile İngiltere arasında Tip 23 sınıfı firkateynler ile ilgili görüşmelerin yürütüldüğüne dair haberler, yerli savunma basınına yansımış ve akabinde hararetli bir tartışma başlamıştır.[1] Yerli savaş gemisi geliştirme ve inşa projelerini büyük bir başarıyla yürüten Türkiye ile ilgili bu haber şaşkınlıkla karşılanmıştır.[2]

Konu ile ilgili değerlendirmelerini kamuoyu ile paylaşan emekli amiraller Cem Gürdeniz, böyle bir alıma kesin bir şekilde karşı çıkarken[3], Cihat Yaycı ise acil ihtiyaç perspektifinden olumlu görüş beyan etmiştir.[4]

Konu ile ilgili olarak 24 Ocak günü bir soruya yanıt veren Milli Savunma Bakanı Hulusi Akar, “Somutlaşmış, kesinleşmiş bir şey söz konusu değil. Bizim İngiltere Savunma Bakanı Sayın Wallace ile ikili ilişkilerimiz, NATO kapsamında temaslarımız var. Son Londra ziyaretimiz de bu kapsamda gerçekleştirdiğimiz bir ziyaretti.” Şeklinde konuşmuştur.[5]

Dikkat çekici bir şekilde, Middle East Eye adlı haber sitesinde 20 Ocak günü Türkiye’nin İngiltere ile yalnızca Tip 23 sınıfı gemiler için değil, aynı zamanda Typhoon savaş uçakları, C-130J nakliye uçakları ve M60 ana muharebe tankları için motorları kapsayan, mali boyutu USD10 milyarı aşan bir paket üzerinde görüşme yürüttüğüne dair bir haber yayımlanmıştır.

Konunun kapsam ve ayrıntılarına dair başkaca bir bilgi, belge ya da açıklama mevcut değildir. Ancak bu satırların yazarı, böyle bir olasılığın dahi gündeme gelebilmiş olmasından dolayı son derece rahatsızdır.

İngiltere’den ya da başka bir ülkeden savaş gemisi ithali, Türkiye’nin yerli ve milli askeri gemi inşa sanayiine, Türk Silahlı Kuvvetlerinin harekât bağımsızlığına ve Türk Deniz Kuvvetlerinin kabiliyetlerine büyük zarar verme riski taşımaktadır.

14/01/2023

Türkmeneli TV - Ortadoğu Gündemi Programı

Türkmeneli TV'de Bilgay Duman ve Oytun Orhan'ın sunduğu Ortadoğu Gündemi programına konuk olarak Türk savunma sanayiinin gelişim süreci ve son durumu hakkında konuştum.


08/01/2023

Silahlar ve Tereyağı Podcast - Bölüm 59

Silahlar ve Tereyağı podcast'in ellidokuzuncu bölümünde SAHA Expo 2022 fuarı gözlemleri ve Türk savunma sanayiinde KOBİ'lerin konumu, KOBİ'lere yönelik fırsat ve tehditleri konuştuk.


07/01/2023

31/12/2022

Başlıksız

Eser: Fading Aeon
Niklas Sundin
Zor bir yıldı 2022; öncekileri çok rahatmış gibi. Özellikle yılın ikinci yarısının nasıl geçtiğini anlamadım desem yeridir: Zor bir tez süreci, kitap ve kitap bölümü projeleri, başlanılması ve bitirilmesi gereken raporlar ve diğerleri derken Aralık ayı geldi geçti, peşinden bir yılı daha süpürdü gitti. 

Dört Deniz Bülteni ve pek çok makale birikti. 2023'ün ilk işi bültenleri tamamlamak olacak.

Not defterimdeki "gündem" sayfasında tamamlanıp üstü çizilenler, tamamlanmayı bekleyenler ve yeni eklenenler var. Yine. Önceki yıllardaki gibi. Sonrakilerde olacaklar gibi. Bir havuzu bir senede dolduran musluk ile bir senede boşaltan musluk varsa havuz kaç senede dolar?

Ömrümün sonunda "gündem" sayfasındaki tüm maddelerin üstü çizilmiş olacak mı? Sanmam. En azından tamamlanmış olanların vereceği huzur ve tatmin hissini bolca yaşamış olmayı isterim.

Siyah Gri Beyaz okuru için de aynısını diliyorum. 


17/12/2022

Akıncı'ya Süpersonik Füze, MİDLAS ve Jet İHA'lar

DefenceTurk kanalının 17.12.2022 tarihli "Ağ Merkezli Sohbetler - 44" yayınına katılarak TRG-230İHA denemesi, MİDLAS ve Bayraktar Kızılelma hakkındaki görüşlerimi paylaştım.


 



07/12/2022

Milli Muharip Uçak, Bayraktar Kızılelma ve Yerli Motor

Kaner Kurt'un youtube kanalındaki 07.12.2022 tarihli yayına Kubilay Yıldırım, Feridun Taşdan ve Kozan Selçuk Erkan ile birlikte katılarak Milli Muharip Uçak (MMU) ve Bayraktar Kızılelma projeleri ile ilgili görüş ve değerlendirmelerimi paylaştım.


 



26/10/2022

Sekizinci Ayında Rusya - Ukrayna Savaşı

Tuğgeneral (E) Osman Gazi Kandemir'in 26.10.2022 tarihli yayınına konuk olarak Rusya - Ukrayna Savaşı'nda 8'inci ayın sonunda genel vaziyet, öne çıkan askeri ve teknik konularla ilgili görüşlerimi paylaştım.


 



24/10/2022

Silahlar ve Tereyağı Podcast - Bölüm 58

Silahlar ve Tereyağı podcast'in ellisekizinci bölümünde Küçük ve Orta Boy İşletmeler (KOBİ), Türkiye'nin savunma ve havacılık sanayiindeki işlevleri ve sorunlarını konuştuk.


20/10/2022

Ukrayna’nın Sahadaki Kazanımları ve Askeri-Teknolojik Yetkinlik

Anadolu Ajansı için kaleme aldığım ve 20.10.2022 tarihinde "Ukrayna’nın sahadaki kazanımları ve askeri-teknolojik yetkinlik" başlığı ile yayımlanan makalem.


Rusya Federasyonu’nun Şubat 2022'de Ukrayna’ya saldırmasıyla başlayan savaşta son bir ayda önemli gelişmeler yaşandı. Savaş, Rusya Savunma Bakanı Sergey Şoygu’nun 25 Mart günü ilk “özel askeri operasyonun ilk safhasının tamamlandığı ve Donbas’ın özgürleştirilmesine odaklanılacağı şeklindeki açıklaması ile yeni bir aşamaya geçti. Eylül başında Ukrayna ordusunun doğu ve güney cephelerinde başlattığı karşı taarruz ile de üçüncü aşama olarak nitelendirilebilecek evreye geçildi.

Ukrayna ordusu tarafından 6 Eylül'de ülkenin doğusundaki Harkiv oblastına bağlı İzyum kenti yakınlarındaki Balakliya kasabasında başlatılan taarruz, kısa süre içinde bölgedeki Rus birliklerinin geri çekilmesiyle sonuçlandı. Ukrayna birlikleri süratli şekilde Kupyansk ve İzyum'u geri alırken güney sektöründe de Herson civarındaki Rus birlikleri bazı bölgelerde geri çekilmeye başladı. Rusya Savunma Bakanlığı, birliklerin geri çekilme gerekçesi olarak Donbas bölgesindeki unsurların takviye edilmesi ihtiyacını gösterse de pek çok araç gereç ve mühimmat deposunun olduğu gibi bırakılması, geri çekilmenin planlı ve organize şekilde gerçekleşmediği izlenimini doğurdu.

25/09/2022

Kırk Ambar Sohbetleri: Karadeniz'in Güvenliği ve Rusya'nın Konumu

Kırk Ambar Sohbetleri programının 25.09.2022 tarihli bölümünde Uğur Esmer ve Cem Devrim Yaylalı'nın konuğu olarak Karadeniz'in güvenliği ve Rusya'nın politikaları hakkında konuştum.


 



01/09/2022

Nokta TV - Fatih Ceylan Röportajı

01.09.2022 tarihli Nokta TV yayınında Emekli Büyükelçi ve Ankara Politikalar Merkezi Başkanı Fatih Ceylan'ın konuğu olarak savunma ve güvenlik gündemindeki çeşitli konular ile ilgili görüşlerimi paylaştım.


 



21/08/2022

Silahlar ve Tereyağı Podcast - Bölüm 57

Silahlar ve Tereyağı podcast'in elliyedinci bölümünde Asya - Pasifik bölgesinde ABD, Çin ve bölge ülkeleri arasındaki askeri, siyasi ve teknolojik rekabet, gerilim, silahlanma projeleri ve tercihlerini konuştuk.


16/08/2022

Silahlar ve Tereyağı Podcast - Bölüm 56

Silahlar ve Tereyağı podcast'in ellialtıncı bölümünde Polonya'nın Güney Kore ile imzaladığı savunma anlaşması, yürüttüğü askeri modernizasyon faaliyetleri ile bunların askeri ve jeopolitik düzlemlerde ifade ettikleri anlamları konuştuk.


11/08/2022

TRT Haber Podcast: Savaşın Geleceği: Uzayda Rekabet ve Savaş

TRT Haber'in yeni başlayan podcast serisinin ilk bölümünde, uzayda rekabet ve uzay harbini yorumladım.




17/06/2022

Silahlar ve Tereyağı Podcast - Bölüm 55

Silahlar ve Tereyağı podcast'in ellibeşinci bölümünde artan Türkiye - Yunanistan geriliminin jepolitik, siyasi ve askeri düzlemlerde sebepleri, olası sonuçlarını konuştuk.


28/05/2022

Top Gun: Maverick İzlenimleri

Ben dahil pek çok havacılık tutkununun gönlüne bu ateşi yerleştiren 1986 yapımı Top Gun filminin devamı olan Top Gun: Maverick, 27 Mayıs günü gösterime girdi. Filmin aslında 2019'da gösterime girmesi planlanmıştı, ancak başta COVID-19 pandemisi olmak üzere bir dizi sorundan dolayı gecikti.

Top Gun: Maverick, ilk tanıtım videolarının internete düşmesinden bu yana havacılık camiası tarafından sabırsızlıkla bekleniyordu. İlk filmin Tom Cruise ve Val Kilmer ile birlikte başrolünde F-14 Tomcat savaş uçağı vardı. Bu uçak ve filmin atmosferi, 1980'li yıllara damgasını vurmuş; Soğuk Savaş'ın en hararetli olduğu yıllarda ABD'nin askeri - endüstriyel kompleksinin kültür - sanat endüstrisi ile birlikte en başarılı kampanyalarından biri olmuştu. Bu nedenle devam filminin teması, alt metin ve mesajları da merak konusuydu.

Filmi görmeden önce beklentilerim yüksek değildi; özellikle 1986'da yüzbaşı rütbesindeki Pete "Maverick" Mitchell'ın 30 yıl sonra nasıl hala görevde olabildiği ve hala albay rütbesinde kaldığını nasıl açıklandığını merak ediyordum. Öte yandan F-14 gibi bir efsanenin yerini F/A-18E/F Super Hornet gibi bir sümsüğün almış olmasından dolayı da rahatsızdım. Yine de, senaryo ve içerik ne olursa olsun Top Gun'ı izlememek olmazdı. Nitekim ben de, eşimle birlikte izledim.



20/05/2022

11/05/2022

AIPA Turkey TomorrowMeetings 24: - Otonom Sistemler ve Yapay Zeka

Yapay Zeka Politikaları Derneği'nin (AIPA Turkey) düzenlediği TomorrowMeetings serisinin 10.05.2022 tarihinde düzenlenen 24'üncüsünde, yapay zeka ve otonom sistemlerindeki gelişmeleri savunma ve güvenlik perspektifinden yorumladığım "Otonom Sistemler ve Yapay Zeka" başlıklı bir konuşma yaptım.


07/05/2022

Son Savaşta T-72 Tankları

Tuğgeneral (E) Osman Gazi Kandemir'in 06.05.2022 tarihli yayınına konuk olarak T-72 ana muharebe tankının tasarımı ve özellikleri ile Ukrayna'nın istilasındaki performansından hareketle ana muharebe tanklarında beka kabiliyeti ve zırhlı birlik harekâtı ile ilgili görüşlerimi paylaştım.

Alakalı olarak bkz: Ana Muharebe Tankı Tasarımı Üzerine Notlar: Beka Kabiliyeti


06/05/2022

Silahlar ve Tereyağı Podcast - Bölüm 54

Silahlar ve Tereyağı podcast'in ellidördüncü bölümünde Türkiye'nin yürüttüğü havacılık motor ve TOGG elektrikli otomobil projeleri üzerinden sanayi ve teknoloji politikalarının farklı boyutları, işlev ve önemlerini konuştuk.


28/04/2022

Siyah Gri Beyaz 17 Yaşında

John Keats portresi
Joseph Severn

"İlham perisi" diye bildiğimiz Yunan mitolojisindeki Müzlerin, tarih, şiir, dans, müzik gibi farklı alanlarda insanlara esin lütfettiklerine inanılırmış. Her biri farklı alanlarda ilham üfleyen dokuz peri varmış: Tarih için Klio, flüt için Euterpe, komedi için Talya gibi.

Müz, ilhamın dışsal bir etki olduğunu betimleyen bir kavram aslında. İlham perisinin şaire, yazara, müzisyene ya da mimara ilhamı sunması, yaratıcı sürecin başlangıcını teşkil ediyor. Peki ya sanatçının ya da düşünürün tüm bilgi, beceri ve deneyimi olmadan Müz'ün getirdiği ilhamın kıymeti nedir?

İlham kavramını, yaratıcı süreci tetikleyen etki olarak tanımlamak mümkün. Bu etki, duyu organlarıyla algılanan bir sinyal olabilir. Yalnızca bu hali ile alındığında, ilhamı yalnızca harici bir uyaran olarak düşünebiliriz. Ancak bu sanırım eksik ve hatta hatalı bir çıkarım olur, zira ilhamın aynı zamanda içsel bir mekanizması da var.

Müz'ün, verdiği ilhamı alıp ürüne dönüştürebilecek bir muhataba ihtiyacı var.

Siyah Gri Beyaz'da yazdığım ve yazmadığım, başladığım ve bitiremediğim yazılar -ki bununla birlikte 1,018 adede ulaşmış durumda- bana daha fazlasını araştırmak, anlamaya çalışmak ve daha fazla yazmak için ilham veriyor onyedi yıldır.

Bu süreçte bana ilham veren sadık okura en içten teşekkürlerimi sunuyorum.

27/04/2022

Sürdürülebilir Asimetri: Demir Kubbe'den Sonra Demir Işın

İsrail Başbakanı Naftali Bennett 14 Nisan günü, yeni geliştirilen Iron Beam (Iron Beam) adlı lazer silahıyla yapılan başarılı bir denemenin videosunu sosyal medya hesabından paylaştı.

Bennett mesajında, sınıfında dünyada ilk olan Iron Beam ile insansız hava araçlarının (İHA), roket ve havan mermilerine yapılan her bir atışın maliyetinin USD3.5 olduğunu kaydetti.

Bennett'in açıklaması iki açıdan önemli: Birincisi, İsrail hava ve füze savunma şemsiyesinin en son katmanını teşkil eden Iron Beam adlı sistemin geliştirme sürecinin tamamlanmış olduğunu ilan ediyor. Bu şemsiyenin en alt katmanında Iron Dome ("Demir Kubbe") bulunurken en üst katmanında ise en son Ocak ayında deneme atışı gerçekleştirilen Arrow 3 bulunuyor.


25/04/2022

17/04/2022

Moskova'nın Batışı

13 Nisan 2022 akşam saatlerinde, Ukrayna ordusu ile irtibatlı bir Facebook kullanıcısı Rus Deniz Kuvvetlerine ait Moskva kruvazörünün iki adet Neptün tipi güdümlü füzeyle vurulduğunu; geminin yandığını ve denizde fırtına olduğunu yazdı.

Bu mesajdan birkaç saat sonra, Rus TASS haber ajansı Rus Savunma Bakanlığına dayandırdığı haberinde Moskva kruvazöründe bir yangın ve buna bağlı olarak cephane patlaması yaşandığını, mürettebatın gemiden tahliye edildiğini duyurdu.

Bir geminin, özellikle bu boyutta bir muharip geminin mürettebat tahliyesi yapması; genellikle kurtarılamayacak boyutta bir hasar aldığı ya da yangının kontrol edilemediği anlamına geldiği için, bu haber Moskva'nın battığı ya da batmak üzere olduğu şeklinde yorumlandı.

14 Nisan akşam saatlerinde Rus Savunma Bakanlığı, gemideki yangının kontrol altına alındığını, mühimmat patlamalarının durduğunu, geminin limana çekilmesi için yedekleme faaliyetlerinin başladığını açıkladı. Ancak geminin durumu ve olayın gerçekleşme şekline ilişkin sosyal medyada spekülasyonların tavan yaptığı bir sırada, 14 Nisan gece saatlerinde Rus Savunma Bakanlığı, Moskva'nın limana çekilirken kötü hava ve deniz durumu nedeniyle battığını ilan etti.

Rus Deniz Kuvvetleri Karadeniz Filosunun sancak gemisi olan Moskva'nın batışı, Rus donanması ve ordusunun bugüne kadar yaşadığı en büyük felaketlerden biri kuşkusuz. Sebebinden bağımsız olarak bu geminin kaybı, Rus ordusunun Ukrayna istilası sırasında gözler önüne serilen durumunun bir sembolü.


05/04/2022

24/03/2022

Askeri Güç ve Teknoloji Boyutlarıyla Rusya-Ukrayna Savaşı

18.03.2022 tarihinde Çankırı Karatekin Üniversitesi'nden Dr. Çağlar Ezikoğlu'nun konuğu olarak Rusya - Ukrayna Savaşı'na dair gözlem ve değerlendirmelerimi paylaştım.


22/03/2022

Rusya'nın Ukrayna'ya Kinjal Taarruzu Ne Anlatıyor?

Rusya Savunma Bakanlığı 19 Mart günü Ukrayna'nın batısındaki İvano Frankivsk yakınlarındeki Delyatin'de bulunan bir yeraltı mühimmat deposunu Kinjal tipi havadan atılan hipersonik füze sistemiyle vurduğunu duyurdu. Bu, Kinjal füzesinin gerçek harekât ortamındaki ilk kullanımı olması nedeniyle önemli bir gelişme idi. Ertesi gün, 20 Mart'ta Rus Savunma Bakanlığı bir başka Kinjal füzesiyle Nikolayev'deki bir yakıt deposunun vurulduğunu açıkladı.

Kinjal, Rusya'nın yakın dönemde hizmete aldığı yeni nesil füzelerinden biri. Havadan ateşlenebilen, uzun menzilli ve nükleer harp başlığı ile de donatılabiliyor. Rusya'nın Kinjal dahil bir dizi yeni nesil seyir füzesi ve balistik füze üzerinde yoğun geliştirme ve test faaliyetleri yürüttüğü biliniyor, bu füzeler özellikle Batı savunma camiası tarafından yakından takip ediliyordu. Nitekim Milli İstihbarat Teşkilatı (MİT) 2021 Yılı Faaliyet Raporu'nda da hipersonik füze denemelerindeki artışa dikkat çekilmişti.

Kinjal'in kullanımı askeri ve siyasi olarak ne anlam ifade ediyor? Bu sorunun kısa yanıtını "evet, bir anlamı var ancak o kadar da büyük değil" şeklinde vermek mümkün. Uzun yanıtı için ise öncelikle bazı temel tanım ve kavramları sunmak gerek.

11/03/2022

Askeri Gelişmeler ve Teknoloji Perspektifinde Rusya-Ukrayna Savaşı

İzmir Ekonomi Üniversitesi Siyaset Bilimi ve Uluslararası İlişkiler bölümünün düzenlediği seminerde, Dr. Sıtkı Egeli'nin konuğu olarak Rusya - Ukrayna Savaşı'na dair askeri ve teknolojik perspektiften gözlem ve değerlendirmelerimi paylaştım.

Silahlar ve Tereyağı Podcast - Bölüm 53

Silahlar ve Tereyağı podcast'in elliüçüncü bölümünde Rusya'nın Ukrayna'yı istilası, savaşın Avrupa jeopolitiğine ve Türkiye'ye olası etkilerini konuştuk.


09/03/2022

Panorama Söyleşileri: "13. Gününde Askeri Boyutuyla Rusya-Ukrayna Savaşı"

Uluslararası İlişkiler Konseyi'nin (UİK) düzenlediği ve Prof. Dr. Mustafa Aydın'ın sunduğu Panorama Söyleşileri kapsamında "13. Gününde Askeri Boyutuyla Rusya-Ukrayna Savaşı" başlıklı söyleşiye katılarak, Prof. Dr. Serhat Güvenç, Dr. Can Kasapoğlu ve Sine Özkaraşahin ile birlikte Rusya - Ukrayna Savaşı'na dair izlenim ve görüşlerimi paylaştım.

 

 

02/03/2022

Rusya - Ukrayna Savaşı: 28.02.2022

Ukrayna'yı işgal eden Rus birliklerinin ilerlemesi yavaşladıkça çatışmalar daha da kanlı oluyor. 28 Şubat itibariyle sivil kayıpları artarken şehirler ve altyapıya yönelik Rus bombardımanı yoğunlaştı.

Kırım ile Donbas arasında kara bağlantısının kurulması önündeki son engel olan Mariupol'de şiddetli çatışmalar devam ediyor.

Ukrayna ordusunun ikmal hatları, altyapısı ve hava üslerine yönelik Rus taarruzları da şiddetlenmiş durumda.

Uluslararası yaptırımların Rus ekonomisi üzerindeki etkisi hissedilmeye başladı.



01/03/2022

Rusya - Ukrayna Savaşı: 27.02.2022

27 Şubat itibariyle Rus ordusunun ilerleyişinde belirgin sorunlar göze çarpmaya başladı. Harkov, Kiev, Herson gibi kentlerde şiddetli direniş, Rus birliklerinin insicamını bozmuş gibi görünüyor.

Rusya Belarus ve Harkov sektörlerinden Ukrayna'ya daha fazla birlik sokmaya devam etti. Bölgeye yapmış olduğu yığınağın üçte ikisinin Ukrayna'da çatışmalara katıldığına dair bilgiler var.

Rusya'ya yönelik Avrupa Birliği tepkisi giderek sertleşti; Ukrayna'ya aktif silah ve teçhizat yardımı ile ilgili bir karar onaylandı. Bu arada savaşın başından itibaren izlediği tutum nedeniyle yoğun şekilde eleştirilen Alman hükümeti, silahlanma için €100 milyar ek harcama yapacağını ve savunma bütçesini Gayrı Safi Yurt İçi Hasılasının (GSYİH) %2'sine çıkaracağını açıkladı. Bu oran şimdiye kadar %1 dolaylarındaydı. Bu karar Almanya'yı ABD ve Çin'den sonra dünyada silahlanmaya en çok kaynak ayıran üçüncü ülke konumuna getirecek.

Savaş şimdiden Avrupa jeopolitiğini baştan aşağı değiştirmişe benziyor.

 

28/02/2022

Rusya - Ukrayna Savaşı: 26.02.2022

Savaşın üçüncü gününde Rusya momentumu büyük ölçüde kaybetti. Rus birlikleri Kiev'in kuşatmasını tamamlayabilmiş değil.

Çernihiv ve Harkov'da şiddetli çatışmalar devam ediyor. Her iki kentin kontrolünü almak için ardı ardına yapılan saldırılar sonuçsuz kaldı.

Öte yandan ilerleyen birliklerin ikmal hatlarına düzenlenen saldırılar, plan, sevk ve idarede sergilenen son derece şaşırtıcı zafiyetler nedeniyle Rus birliklerinin ciddi lojistik sıkıntıları yaşadığı görülüyor. Gün boyunca yakıtsız kaldığı ya da arızadan dolayı terk edilmiş çok sayıda araç görüntüsü sosyal medyada yayıldı.

Ukrayna birliklerinin ve milislerinin etkili savunması, esir alınan Rusların sayılarının artması, sosyal medya ve basında Ukrayna'nın etkili bir psikolojik harp yürütmesi ve hepsinden önemlisi, Devlet Başkanı Volodimir Zelenski'nin sergilediği liderlik, moral üstünlüğün Ukrayna'nın tarafına geçmesini sağladı.

Rusya'ya yönelik uluslararası baskı da şiddetini artırırken, günün son saatlerinde SWIFT sisteminden çıkarılma kararı haberi geldi.


27/02/2022

Rusya - Ukrayna Savaşı: 25.02.2022

Rusya - Ukrayna Savaşı'nın ikinci gününde çatışmalar ülkenin kuzey kesimlerinde yoğunlaştı. İkinci günün sonunda Rusya'nın harekât planının ne olduğu ortaya çıkmaya başladı: Başkent Kiev'in süratle ele geçirilmesi ve bu sırada ülkeye hızla girip derinlemesine ilerleyen kara unsurlarının Ukrayna birliklerini çevirerek etkisiz hale getirmesi.

Rusya ikinci günün sonunda her iki konuda da belirgin bir ilerleme kaydedemezken, Gostomel Havalimanı dahil stratejik hedefleri ele geçirebilmiş değil.

Ukrayna Hava Kuvvetlerine ait savaş uçakları ve helikopterler, çok yoğun olmasa da uçuş yapmaya ve hatta Rus birliklerine taarruzlarda bulunmaya devam edebildiler. Bu da Rusya'nın ülke çapında hava hakimiyeti kurmadığının ya da kuramadığının göstergesi.

Ukrayna birliklerinin Rus ikmal hatlarına ve zırhlı birliklerine pusu şeklinde saldırılar düzenledikleri görülüyor.

İlan edilen genel seferberlik kapsamında Ukraynalı erkekler silah altına alınıyor. Kiev'de binlerce silahın dağıtıldığına dair haberler var.

 

25/02/2022

Rusya - Ukrayna Savaşı: 24.02.2022

24 Şubat 2022, dünya siyasetinde önemli bir dönüm noktası olarak şimdiden tarihe geçti. Sabaha karşı erken saatlerde Rusya Federasyonu, Ukrayna'ya yönelik geniş kapsamlı bir askeri harekât başlattı.

Rusya ve Ukrayna arasındaki gerilim özellikle son bir yıl içinde hızla artmıştı. Rusya'nın geçtiğimiz Kasım ayından bu yana bölgeye yaptığı askeri yığınağın boyutu Ocak ayından itibaren katlanarak artmıştı. Bu yığınağın, bir siyasi manevra, caydırma hamlesi ya da blöf değil, doğrudan bir askeri harekât hazırlığı olduğu net şekilde ortaya çıkmıştı. Nitekim 21 Şubat gece saatlerinde Rusya Federasyonu Devlet Başkanı Vladimir Putin'in canlı yayınlanan ulusa sesleniş konuşması, bir harekâtın başlamak üzere olduğunun habercisi idi. Putin, 2021 Temmuz ayında yayımlanan makalesinde sunduğu tarihi ve siyasi çerçevenin geniş bir özetini yaparak Ukrayna'dan tek taraflı bağımsızlıklarını ilan eden Donetsk ve Luhansk halk cumhuriyetlerinin bağımsızlıklarını tanıma kararı aldığını duyurmuştu.

Rusya'ya Batı'nın tepkisi sert oldu. ABD, İngiltere ve Avrupa Birliği'nden geniş kapsamlı yaptırım kararları geldi. Savaşın doğrudan neden olacağı jeopolitik değişimler ve bu yaptırımlar, sonraki dönemde yeni bir Soğuk Savaş'ın yaşanacağının habercisi.

23/02/2022

Silahlar ve Tereyağı Podcast - Bölüm 52

Silahlar ve Tereyağı podcast'in elliikinkci bölümünde Rusya'nın Donetsk ve Luhansk'ın bağımsızlığını tanıma kararıyla tırmanan gerilim, savaş olasılığı ve senaryoları konuştuk.


11/02/2022

Demir Işın ve Yönlendirilmiş Enerji Silah Sistemleri

Anadolu Ajansı için kaleme aldığım ve 11.02.2022 tarihinde "Demir Işın ve yönlendirilmiş enerji silah sistemleri"  başlığı ile yayımlanan makalem.

 

İsrail Başbakanı Naftali Bennett Şubat başında yaptığı bir konuşmada, "Iron Dome" (Demir Kubbe) füze savunma sisteminin çok maliyetli olduğunu, roket ve füze saldırılarına karşı İsrail'in savunmasını güçlendirmek için lazer teknolojisi alanında yapılan çalışmalara hız verileceğini açıkladı. Bennett, bir "lazer duvarı" olarak tanımladığı yeni füze savunma teknolojisinin bir yıl içinde ortaya çıkarılacağını ve ilk etapta ülkenin güney kesiminde konuşlandırılacağını söyledi.

Bennett konuşmasında ayrıntı paylaşmamış olsa da pek çok gözlemci tarafından işaret ettiği sistemin "Iron Beam" (Demir Işın) adlı sistem olduğu değerlendiriliyor. Demir Işın, literatürde yönlendirilmiş enerji silah (YES) sistemi başlığı altında incelenen silah sistemlerinden biri. İlk kez 2014 yılında kamuoyuna tanıtılan sistem, İsrail'in topçu roketi ve havanlardan balistik füzelere kadar geniş bir yelpazedeki hava tehditlerine karşı kurmuş olduğu çok katmanlı hava ve füze savunma şemsiyesinin en son bileşeni. Bu şemsiyenin en alt katmanında Demir Kubbe bulunurken en üst katmanında ise en son Ocak’ta deneme atışı gerçekleştirilen Arrow 3 bulunuyor.

YES sistemleri, genel olarak elektromanyetik spektrumun belli bir kesiminde çalışan, yoğunlaştırılmış ya da odaklanmış enerjinin tahrip kabiliyetini kullanan silah olarak tanımlanabilir. Teknolojideki gelişmelerin sonucunda özellikle son on yılda artan bir ivmeyle çok farklı kabiliyetlerde YES sistemleri ortaya çıktı. Bu sistemlerin geliştirilmesinde insansız hava araçları (İHA), yüksek süratli seyir füzeleri ve küçük çaplı roketlerin teşkil ettiği tehdidin katlanarak artması etkili oldu. Nitekim İsrail'in özellikle 2000'lerin ortalarından itibaren yoğun maruz kaldığı roket saldırıları, Demir Işın'ın geliştirilmesinde ana etken oldu.

Demir Işın ve YES sistemlerinin ayrıntılarına geçmeden önce, Bennett'in yüksek maliyetine vurgu yaptığı Demir Kubbe sistemine göz atmakta fayda var.

18/01/2022

Silahlar ve Tereyağı Podcast - Bölüm 51

Silahlar ve Tereyağı podcast'in ellibirinci bölümünde Rusya - Ukrayna arasında artan gerilim, Karadeniz'de savaş riski ve olası etkilerini konuştuk.


31/12/2021

Başlıksız

Eser: Man at the Window
Gustave Caillebotte

 
Alınan her nefesin sonuncusu olabileceğini daha iyi kavrattı son iki yıl bizlere. Ertelemenin, ötelemenin, sonraya bırakmanın yalnızca ölümcül değil daha da beteri, azap çektirebilecek eylemsizlikler olduğunu gördük.
 
Sonraya bırakılan bir gülümseme, üşenilen bir hareket, duraksanan bir sarılma, son nefese kadar hiç bozulmadan kalacak pişmanlık anıtlarına dönüşebiliyor, ruha işkence edebiliyor. En kötü karar belki de bu nedenle kararsızlıktan iyi, en azından sadece "keşke yapmasaydım" dedirttiği için. Kararsızlığın neden olduğu "keşke"lerin sayısı çok daha fazla çünkü.

Siyah Gri Beyaz okuruna, bir öncekinden çok daha az "keşke" diyeceği bir yıl diliyorum.


Not: Bir süredir çok ihmal ettim Siyah Gri Beyaz'ı. Sebebi şu idi veya bu idi. Ama Siyah Gri Beyaz beni ihmal etmedi. Ve bunun karşılığını verecek, ona borcumu ödeyeceğim. Sadık Siyah Gri Beyaz okuruna sabrı ve anlayışı için teşekkür ederim.

IDEF 2021 İzlenimleri


15'inci uluslararası savunma sanayii fuarı IDEF 2021, 17 - 20 Ağustos 2021 tarihleri arasında TÜYAP Fuar ve Kongre Merkezi'nde gerçekleştirildi. Daha önce 25 - 28 Mayıs'ta düzenleneceği duyurulan fuar, COVID-19 koşullarından dolayı ertelenmişti.

Fuara dair not ve gözlemlerimi kaleme almam, hem müteakip süreçteki yoğun fuar ve konferans takvimimden hem iş ve akademik hayatımdan hem de biraz daha geri çekilip yalnızca bir fuar gözlem yazısı değil, sektöre dair bir "Z raporu" almak istememden dolayı bir hayli gecikti. Bu nedenle bu yazı klasik bir "fuarda hangi standda hangi ürün sergilendi" dökümü değil, fuar özelinde Türk savunma sektörünün güncel duruma dair bir not olacak. Bu arada Kubilay Yıldırım ile genel gözlem ve değerlendirmelerimizi Silahlar ve Tereyağı podcast’in 44’üncü bölümünde paylaşmıştık.

Her zaman olduğu gibi bu yazıya da fuar organizasyonuna dair gözlemlerimle başlayacağım.

17/12/2021

Silahlar ve Tereyağı Podcast - Bölüm 50

Silahlar ve Tereyağı podcast'in ellinci bölümünde İTÜ Savunma Teknolojileri Kulübünün misafiri olarak verdiğimiz konferansta modern bir savaş uçağı geliştirmenin teknik, teknolojik, endüstriyel ve politik boyutları üzerine konuştuk.


11/12/2021

Silahlar ve Tereyağı Podcast - Bölüm 49

Silahlar ve Tereyağı podcast'in kırkdokuzuncu bölümünde Türkiye ve Birleşik Arap Emirlikleri ilişkilerinin yeniden tanımlanma süreci, arka planı ve olası etkileri üzerine konuştuk.


10/12/2021

Silahlar ve Tereyağı Podcast - Bölüm 48

Silahlar ve Tereyağı podcast'in kırksekizinci bölümünde ikinci yılında Silahlar ve Tereyağı üzerine konuştuk.


15/11/2021

09/10/2021

Silahlar ve Tereyağı Podcast - Bölüm 47

Silahlar ve Tereyağı podcast'in kırkyedinci bölümünde Türkiye'nin ABD'ye 40 adet yeni F-16V alımı ve 80 adet F-16'nın modernizasyonu için yaptığı talep; bu talebin teknik ve siyasi değerlendirmesi üzerine konuştuk.


07/10/2021

Silahlar ve Tereyağı Podcast - Bölüm 46

Silahlar ve Tereyağı podcast'in kırkaltıncı bölümünde özel konuğumuz Dr. Kaan Kutlu Ataç ile birlikte Çin ile Tayvan arasında tırmanan gerilim, arka planı, krizin olası seyri ve yansımaları üzerine konuştuk.


22/09/2021

Silahlar ve Tereyağı Podcast - Bölüm 45

Silahlar ve Tereyağı podcast'in kırkbeşinci bölümünde Avustralya, İngiltere ve ABD arasında imzalanan AUKUS antlaşması, Avustralya'nın denizaltı programı, Fransa ve Çin'in tepkileri ve paktın ifade ettiği anlam üzerine konuştuk.


27/08/2021

Silahlar ve Tereyağı Podcast - Bölüm 44

Silahlar ve Tereyağı podcast'in kırkdördüncü bölümünde IDEF 2021 savunma teknolojileri fuarı izlenimleri, Türk savunma sanayiinin durumu ve gidişatı üzerine konuştuk.


30/06/2021

Savunma ve Havacılık Sanayii 2020 Performans Raporu ve Bazı Değerlendirmeler

Savunma ve Havacılık Sanayii İmalatçılar Derneği (SASAD), 2020 Performans Raporu'nu yayımladı.

Sektörün üretim ve gelir seviyesi, harcamaları ve psikolojik – ekonomik durumu ile ilgili net bir izlenim imkânı sağlayan bu rapor, SASAD üyesi firmaların dernek tarafından kendilerine iletilen sorulara verdikleri yanıtlardan derleniyor. Dolayısıyla raporun içerdiği veri, gösterge ve değerlendirmeler, bu yanıtlara dayanıyor. Dernek üyesi olmayıp savunma – havacılık sektöründe faaliyet gösteren ya da dernek üyesi olmasına rağmen ankete katılmayan firmaların verileri, haliyle dahil değil.

Giriş kısmında belirtildiğine göre rapor, 85   firma/kurum  tarafından  verilen  cevaplar  ile hazırlanmış. Geçen yılki ankete yanıt veren firma sayısı 76 imiş. Rapor, derlenen yanıtların sektörün perfromansını %90 oranında temsil ettiğini kaydediyor.

Raporun sunduğu verilen ve yer verdiği değerlendirmelerde, COVID-19 salgınının Türk savunma sanayiini olumsuz etkilediği net şekilde görülüyor. Hemen hemen tüm göstergelerde düşüş yaşanmış.

Ancak sektörün performans ve çıktılarındaki bu sert düşüşün ne kadarı COVID-19’un doğrudan ve dolaylı etkilerinden kaynaklanıyor, tespit etmek zor. Raporda da buna dair net bir ayrım ya da tespit yer almıyor. Bu konuya ayrıca değineceğim.

28/06/2021

Silahlar ve Tereyağı Podcast - Bölüm 43

Silahlar ve Tereyağı podcast'in kırküçüncü bölümünde Türkiye'nin çeşitli ülkelerle kurduğu askeri işbirlikleri, denizaşırı üsleri ve eğitim yardımları; askeri işbirliklerinin stratejik boyutu üzerine konuştuk.


30/05/2021

Demir Kubbe ve Sürdürülebilir Asimetri

Demir Kubbe ve Sürdürülebilir Asimetri [PDF]

Mayıs ayı başında Kudüs’teki Şeyh Cerrah bölgesindeki Filistinlilerin evlerinden çıkartılmasıyla ilgili süren bir davanın yarattığı gerilim, aynı günlerde el Aksa camii çevresindeki olaylar ve bunların neden olduğu çatışmalar, kısa süre içinde Gazze Şeridi ile İsrail’in güneyi arasında karşılıklı ateşlenen çok sayıda füzenin başrolünde oynadığı bir çatışmaya dönüştü. Yaklaşık 10 gün süren karşılıklı bombardıman süreci sonunda Mısır'ın ara buluculuğunda varılan ateşkes anlaşması, 21 Mayıs saat 02.00'de başladı.

Bu çatışmada, bir tarafta Gazze’den HAMAS ve İslami Cihad’ın salvolar halinde ateşledikleri roketler, diğer tarafta da bunları havada vurmak için Iron Dome hava savunma bataryalarının ateşledikleri Tamir füzeleri ön saftaydı. Iron Dome ile bir diğer unsur olarak Spike NLOS adlı uzun menzilli güdümlü füzenin de yaygın kullanımı dikkat çekti: İsrail ordusu tespit ettiği roket batarya ve mevzilerini, uçuşu sırasında uzaktan kumanda edilebilen Spike NLOS füzeleriyle vurdu.

Çatışma boyunca Gazze Şeridi'nden atılan çok sayıda roketin ve onları havada vurmak için Iron Dome (Demir Kubbe) füze savunma sistemlerinden ateşlenen füzelerin gece karanlığındaki köşe kapmaca oyununu tüm dünya anlık olarak televizyon ve sosyal medyadan takip etti. Büyük çoğunluğu gece saatlerinde ateşlenen roketler ve onları kovalayan Tamir’lerin havadaki kıvrak manevraları, uzun pozlama ile çekim yapan kameraların yakaladığı görsel olarak etkileyici ama aynı zamanda düşündürücü fotoğraflarla belgelendi.[1]

Bu füze düellosunun bir tarafında teknolojik olarak oldukça ileri bir mekanizma, diğer tarafında ise sınırlı kaynaklara sahip bir yapı bulunuyor. Her biri birkaç yüz dolar maliyet ile üretilebilen çok sayıda roketi vurmak için, roket başına en az iki adet, her biri ortalama $20 ila 50 bin maliyetli Tamir ateşlendi. Öte yandan açık kaynaklara göre bir Iron Dome bataryasının fiyat etiketi $40-50 milyon dolaylarında. Yani ortada sadece teknoloji değil, kabiliyet ve maliyet bakımlarından da büyük bir asimetri var.

Öyle görülüyor ki, Iron Dome sisteminin, roketleri havada vurmaya ilaveten en önemli ikinci görevi, bu asimetriyi sürdürmek.


24/05/2021

Küresel Savunma ve Güvenlik Bülteni - Sayı 5

Nisan ayı, Türkiye – ABD ilişkileri açısından dönüm noktası teşkil eden iki önemli gelişmeye sahne oldu. Önce ABD’nin Türkiye’nin F-35 Joint Strike Fighter (JSF) projesinden çıkartıldığını Ankara’ya resmen tebliğ ettiği öğrenildi. Ardından da ABD Başkanı Joe Biden, 24 Nisan günü 1915 Olayları ile ilgili yaptığı konuşmasında “soykırım” ifadesini kullandı. Bu konuşmadan bir gün önce Türkiye Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan’ı telefonla arayan Biden’ın, Haziran ayında düzenlenecek NATO zirvesinde ikili görüşme talebi ilettiği basına yansıdı. S-400 başta olmak üzere çıkmaza girmiş sorun sayısının artması, iki ülke arasındaki ilişkinin süratle zayıflaması anlamına geliyor. ABD’nin son dönemde Doğu Akdeniz bölgesinde Yunanistan’ı önceleyen bir politika izliyor olması da bu süreçte önemli bir diğer etken.

Biden’ın Afganistan’daki son ABD askerlerinin de 11 Eylül itibariyle bu ülkeden çekileceğini açıklaması, 20 yıl süren bu harekâtın başarısı konusunda yoğun tartışmalara neden oldu. Bazı hesaplamalara göre Irak ve Afganistan başta olmak üzere 20 yıldır Teröre Karşı Küresel Savaş başlığı altında sürdürülen tüm harekât, yatırım ve alımların toplam maliyeti bazı hesaplara göre USD1.6 trilyonu aşmış durumda. Afganistan’da devlet düzeni, güvenlik ve toplumsal barış hala kurulabilmiş değil. Taliban, ülkenin önemli bir kesiminde hakim güç halinde. ABD’ye ilaveten Norveç ve Danimarka da askerlerini bu yıl içinde çekeceklerini açıkladılar.

Nisan ayında Karadeniz’de gerilim süratle tırmandı. Bir süredir Ukrayna sınırı boyunca devam eden Rus askeri yığınağı, ay boyunca daha da arttı. Ukrayna’nın doğusundaki çatışmaların da artması; gerilimin iki ülke arasında bir savaşa dönüşmesi endişelerini tetikledi. ABD’nin önce Karadeniz’e iki destroyer göndereceğini ardından da bundan vazgeçtiğini açıklamasından kısa süre sonra Rusya da sınır boyunca yaptığı yığınağı geri çekeceğini açıkladı. Karadeniz’deki durumun Doğu Avrupa ve özellikle Baltık üzerinde bir baskı unsuru teşkil ettiği değerlendirilebilir. Bu bölgelerdeki NATO müttefikleri, ABD ile askeri ilişkilerini son yıllarda süratle geliştirmekteler. Öte yandan bu son gerilim sürecinde Ukrayna’nın Almanya ve Fransa’dan beklediği desteği bulamaması, Rusya konusunda bu iki ülke ile ABD arasındaki görüş ayrılıklarına işaret ediyor.

İran’da yaklaşan cumhurbaşkanlığı seçimleri öncesinde Dışişleri Bakanı Cevad Zarif’in, sözlü tarih çalışması kapsamında verdiği mülakata ait ses kaydının sızdırılması, ülke iç siyasetinde, dış siyaseti de etkileyebilecek bir deprem etkisi yarattı. ABD’nin Kapsamlı Ortak Eylem Planı (JCPOA) olarak bilinen nükleer anlaşmaya dönüşünün ele alındığı Viyana’daki toplantılar devam ederken meydana gelen bu gelişme, İran’da Devrim Muhafızları ve muhafazakâr kesim ile daha ılımlı kanat arasındaki derin görüş ayrılıkları ve hatta güç mücadelesini de belirgin bir şekilde göz önüne serdi. Zarif, söz konusu röportajında Devrim Muhafızları Ordusunu ve eski Kudüs Gücü Komutanı Kasım Süleymani’yi dış politikaya müdahaleyle suçlamış; Süleymani’nin Rusya ile işbirliği yaparak, İran’ın Suriye iç savaşına müdahalesini hızlandırdığını ve böylelikle nükleer anlaşmayı bozmaya çalıştığını söylemişti. Bu sözler, İran’ın son yıllarda bölgedeki faaliyetleri ve bölge ülkeleriyle ilişki dinamiklerini anlamak için de önem taşıyor.


Bültene erişim için:

Düşük çözünürlük (PDF)

Yüksek çözünürlük (PDF)

Bültenin diğer sayılarına buradan erişebilirsiniz.