Palavra Dedektörü: Palavrada Gökleri Aşıp Uzaya Çıkmak

Gazeteciler ve özellikle köşe yazarları tüm dünyada olduğu gibi Türkiye'de de çoğunlukla birer "araç" ve "aracı"dırlar. Siyasal iktidarın veya yakın olunan siyasi hareketlerin, devletin çeşitli kurum ve kuruluşlarının ve özel şirketlerin kendilerine verdikleri bilgi ve belgeleri, üzerlerine bir şeyler katarak okuyucuya ulaştırırlar.

Eğer gazeteci / köşe yazarı eser miktarda bilgi birikim, araştırma kabiliyeti ve fikrî namusa sahip ise, kendisine iletilenlerin üzerine somut araştırma çıktısı, bilgi ve yorum katar. Eğer bunlardan yoksun ise, ortaya deli saçması ya da en iyi ihtimalle kara mizah ürünü yazılar çıkar.

Son zamanlarda Palavra Dedektörü, yetişemeyeceğim kadar çok sinyal vermeye başladı. Takvim adlı basın bülteninin araçlarından Ergün Diler'in 28 Ağustos tarihli "Göktürkler" başlıklı yazısı da bunların en nadidelerinden biri. Bir uzay mühendisi olarak bu yazısından dolayı kendisine "Galaktik Lale" ödülü naçizane layık gördüm, ilk fırsatta da takdim etmek istiyorum.

Gelelim yazının, yazarına Galaktik Lale ödülü kazandıran satırbaşlarına:

İran ve İnsansız Hava Araçları

İran, Şah döneminde ABD'nin desteği ve teknoloji transferi ile kurulan havacılık sanayii birikimini, İslam Devrimi ve sonrasındaki uluslarası yaptırımlara rağmen korumayı ve geliştirmeyi başardı. Bu performansın en göz önündeki örnekleri, F-14 Tomcat, F-4E Phantom II, F-5 gibi 1970'lerin ikinci yarısında tedarik edilen savaş uçaklarının bakım, onarım ve yenileme faaliyetlerinin yurtiçi imkânlarla yapılması, hala uçabilir durumda tutulmaları ve hatta bazı yerli geliştirme projelerinde altlık olarak kullanılmalarıdır.

Aynı başarı, Şah döneminin sonlarında elde edilmeye başlanan uzaktan kumandalı keşif uçağı sistemleri tecrübesinin geliştirilerek insansız hava aracı (İHA) sanayiinin kurulmasında da gösterildi. Özellikle 1990'lardan itibaren roket ve füze teknolojileri ile birlikte en yoğun ArGe ve üretim faaliyetlerinin İHA alanında yürütüldüğü görülüyor.

İran'ın teorik ve uygulamalı bilimlerdeki insan kaynakları kapasitesi, tersine mühendislik ve yaptırımların çevresinden dolaşmadaki maharet ile birleşince ortaya çok sayıda İHA projesi çıktı. Bu İHA'lar hem İran ordusu hem de İran'ın müttefiki ülke ve örgütler tarafından yaygın olarak kullanılıyor. Dolayısıyla İHA'lar, İran'ın yürütmekte olduğu dış politikanın önde gelen araçları haline geldiler.

Başka bir ifade ile İran, aynı İsrail gibi bir İHA gücü haline geldi. Bu gücün yakından incelenmesi, Türkiye için de önemli dersler çıkarabilir.

Ulusal Güvenlik Politikalarını Birlikte Tasarlamak

İngiliz Savunma Bakanlığı, hazırlanmakta olan yeni Stratejik Savunma ve Güvenlik Gözden Geçirme (SDSR; Strategic Defence and Security Review) ve Ulusal Güvenlik Strateji (NSS; National Security Strategy) belgelerine kamunun katkısını almak amacıyla bir 5 Ağustos günü internet üzerinde bir forum sitesi açtı. Site üzerinden 18 Eylül gününe kadar görüş bildiriminde bulunulabilecek. Katkı sağlamak için herhangi bir koşul bulunmuyor.

2010 yılında kurulan Ulusal Güvenlik Kurulu (NSC; National Security Council) tarafından hazırlanan SDSR ve NSS belgeleri, İngiltere'nin ulusal savunma ve güvenlik stratejisini, bu strateji doğrultusunda alınacak kararların çerçevesini belirliyor (Ayrıntılar için Milli Güvenlik Kurulu'nun hazırlamış olduğu İngiltere'nin "Yeni Ulusal Güvenlik Yaklaşımı" başlıklı raporu tavsiye ederim). Her iki belge de 5 yılda bir güncelleniyor.

SDSR, İngiliz hükümetinin "belirsizlik çağında" İngiltere'nin güvenliğini nasıl sağlayacağını belirleyen bir belge olarak tarif ediliyor. Bu belge içinde yer alan karar ve eylem planları, NSS'nin çizdiği çerçeve içinde şekillendirilmiş. Başka bir ifadeyle SDSR, NSS'nin bir ürünü.

2010 yılında kurulan NSC'nin ilk ürünleri olan bu iki belge, İngiltere'nin ulusal güvenlik mekanizmasında bir reform ve yeniden yapılanmanın da yan ürünleri aslında. Nitekim NSS'de, halihazırda mevcut ulusal güvenlik anlayışının 10 - 20 yıl öncesine göre ciddi farklılıklar içerdiği, ulusal güvenlik algılarında ciddi bir değişim ve dönüşümün gerekli olduğu, bu dönüşümün de ancak uygun bir yapısal modernizasyon ile mümkün olduğu vurgulanıyor. Ayrıca SDSR, savunma tedarik, geliştirme ve modernizasyon programlarının yapısını da çatıyor, savunma bütçesinin dengeli kullanımının koşullarını belirliyor. Siyah Gri Beyaz'ın sadık okurları, 2010 yılında açıklanmasından kısa süre sonra içeriğini özetlediğim ilk SDSR'nin epey ses getiren kararlarını hatırlayacaktır (Bkz: İngiltere'de Yer Yerinden Oynuyor).

Burada esas dikkati çekmesi gereken husus, İngiltere gibi dünya siyasetinde belirleyici rol oynayan bir nükleer güç olan ülkede devletin, ulusal savunma ve güvenlik stratejisinin temel belgelerini hazırlarken kendi kamuoyunun görüş ve katkılarına başvuruyor olması. Bu katkıların, belgelerin hazırlanmasında ne derece belirleyici rol oynayacağı tartışılabilir, ancak ortada bir geribesleme mekanizmasının bulunuyor olması dikkat çekici. Zaten geribesleme, sağlıklı işleyen bir demokrasi için ön koşuldur.

Peki Türkiye'de ulusal savunma ve güvenlik stratejisi nasıl belirleniyor?

Dört Deniz Bülteni - Temmuz 2015

Karadeniz, Akdeniz, Kızıldeniz ve Gökdeniz havzasında savunma ve güvenlik gündemi
[PDF]