17/03/2014

Kırım Krizi: Ukrayna Silahlı Kuvvetleri'ne Genel Bakış

Ukrayna'da Kasım 2013'te Avrupa Birliği üyelik müzakerelerinin askıya alınmasından sonra başlayan halk gösterileri ve protestolar, şiddeti giderek artan çatışmalara ve Şubat ayında yönetim değişikliğine neden oldu. Tam bu süreçte, Rus ordusunun Kırım Yarımadası'ndaki önemli üs ve tesisleri işgali ve kuşatması, bir anda dünyayı yeni bir krizle karşı karşıya bıraktı.

Etnik olarak nüfusunun çoğunluğu Ruslar'dan oluşan Kırım'ın Ukrayna'dan bağımsızlığı ve Rusya'ya katılması olasılığı konuşulmakta. Bu durum, Ukrayna'nın bölünmesi, iç savaş yaşanması ya da Rusya ile bir çatışma ihtimallerini de beraberinde getiriyor. Rus ordusunun agresif duruşu, süreç boyunca başta ABD olmak üzere Batı dünyasının Rusya ile artan gerilimi de, bu riskleri artırmakta.

Kırım Krizi'nin savaşa dönüşmesi durumunda, Ukrayna'nın toprak bütünlüğünü nasıl savunabileceği önemli bir soru. Bu olasılığı irdelemek için öncelikle Ukrayna Silahlı Kuvvetleri'nin mevcut durumuna göz gezdirmek gerekli.


Ukrayna Silahlı Kuvvetleri

Toplam yaklaşık 112,000 personele sahip olan Ukrayna Silahlı Kuvvetleri, hava, kara ve deniz kuvvetlerinden oluşuyor. Buna ilaveten yaklaşık 42,000 personele sahip sınır muhafızları ve 9,000 personelli sivil savunma birlikleri mevcut.

Profesyonel orduya geçiş ve modernizasyon çalışmaları, ülkenin içinde bulunduğu ekonomik darboğaz nedeniyle sekteye uğramış durumda. Her ne kadar Ukrayna dünyanın en önde gelen 10 savunma ihracatçısından biri olsa da, ülkenin silahlı kuvvetlerinin araç, gereç ve teçhizat durumu pek parlak değil. Sovyetler Birliği'nin dağılmasından sonra ülke sınırlarındaki çok sayıda Kızılordu araç ve sistemi devralındı; ancak hem bütçe sıkıntıları hem de bakımsızlıktan bu büyük envanterin büyük kısmın çürüdü, bir miktarı da üçüncü ülkelere satıldı.

Diğer kamu kurum ve kuruluşlarında olduğu gibi, yolsuzluk, kaçakçılık ve rüşvet orduda da büyük sıkıntı. Buna, ülkenin etnik yapısı da eklenince, eşgüdüm, moral ve motivasyon açısından ciddi bir zafiyet durumu ortaya çıkıyor. Komuta - kontrol ve haberleşme konularında gözle görülür eksiklikler var.

Ülke, başta NATO ve BM olmak üzere çokuluslu harekât ve tatbikatlara katılıma büyük önem veriyor. Donanma unsurları NATO ve BLACKSEAFOR görevlerinde sıkça boy gösteriyor. Irak, Afganistan ve Liberya'daki çokuluslu harekâtlarda nakliye uçak ve helikopterleri yoğun olarak kullanıldı. Hava indirme ve uçarbirlik unsurları, ülkenin harbe en hazır ve tecrübeli birlikleri.



Kara Kuvvetleri

Ukrayna Kara Kuvvetleri (Сухопутні Війська ЗСУ; Suhoputni Viyska ZSU), yaklaşık 57,000 personele sahip. Kara Kuvvetleri, Kızılordu'dan devralınmış 3 ana komutanlıktan oluşuyor. Bunlar karargâhı Lıviv'deki Batı Bölge Komutanlığı, karargâhı Odessa'daki Güney Bölge Komutanlığı ve karargâhı Çerniv'deki Kuzey Bölge Komutanlığı. Bu komutanlıklar altındaki ana birlikler şunlar:


Batı Bölge Komutanlığı
13'ncü Kolordu (Rivne)
24'ncü Mekanize Tugay (Yavoriv)
51'nci Mekanize Tugay (Volodomir - Volinski)
128'nci Mekanize Tugay (Muhaçevo)
11'nci Topçu Tugayı (Ternopil)
7'nci Kara Havacılık Tugayı (Kalinovka)

Güney Bölge Komutanlığı
6'ncı Kolordu (Dınipropetrovsk)
25'nci Hava İndirme Tugayı (Çerkask)
28'nci Mekanize Tugay (Çornomorskoye)
92nci Mekanize Tugay (Çuhuyiv)
93'ncü Mekanize Tugay (Çerkask)
17'nci Zırhlı Tugay (Krıvyi Rih)
55'nci Topçu Tugayı (Zaporijya)

Kuzey Bölge Komutanlığı
8'nci Kolordu
1'nci Zırhlı Tugay
30'ncu Mekanize Tugay
72'nci Mekanize Tugay
95'nci Uçarbirlik Tugayı
26'ncı Topçu Tugayı
3'ncü Kara Havacılık Tugayı

Bunlar haricinde bağımsız birlikler olarak 79'ncu Uçarbirlik Tugayı ve 19'ncu Roket Tugayı ile başta KBRN ve özel kuvvetler olmak üzere çeşitli ölçeklerde birlikler bulunmakta.

2004 Beyaz Kitabı, bu üç bölge komutanlığının lağvedilmesini ve tüm birliklerin doğrudan genelkurmaya bağlanmasını öngörmekteydi, ancak bu plan doğrultusunda henüz bir adım atılabilmiş değil.

2007'nde yürürlüğe giren kapsamlı bir dönüşüm planı, ordunun tamamen profesyonelleşmesini ve manevra kabiliyeti yüksek tugaylardan oluşan bir yapılanmaya gidilmesini öngörüyordu. Ancak bu plan aksamış durumda.

Kırım Krizi öncesinde ordu içindeki rüşvet, hırsızlık ve firar olayları en büyük sorunlardı. Bu sorunlar, birliklerin eksik kadrolar ile görev yapmasına neden oluyor.

Ukrayna'daki iç karışıklık sırasında 19 Ocak günü Savunma Bakanı Pavel Lebedev, 25'nci Hava İndirme Tugayı'nın Kiev'e konuşlandırılacağını açıklamıştı. Bu tugay ayrıca 1'nci Deniz Piyade Tugayı, 73'ncü Deniz Piyade Özel Harekat Birliği ve 79'ncu Uçarbirlik Tugayı ile takviye edildi. Söz konusu birlikler, Kiev ve çevresindeki stratejik öneme sahip tesis ve depolara konuşlandırıldı.

Kriz öncesinde uygulanmaya çalışılan yeniden yapılandırma programı çerçevesinde, Ukrayna KK, harbe hazırlık seviyesi açısından üç aşamalı bir yapıya dönüştürülmekteydi. Bunlar:

1. Hızlı Mukabele Güçleri: Toplam silahlı kuvvetler mevcudunun 30 - 35%'i; 90 - 100% Teşkilât - Malzeme - Kadro (TMK)
2. Ana Savunma Güçleri: Toplam silahlı kuvvetler mevcudunun 40 - 45%'i; 60 - 70% TMK
3. Stratejik İhtiyat Güçleri: Toplam silahlı kuvvetler mevcudunun 25%'i; 25% TMK

Krizden önce harbe hazır birlik oranı 10% civarı olarak tahmin edilmekteydi. Bu oranın büyük kısmı hava indirme ve özel kuvvetler unsurları idi.

Net sayılara ve sağlıklı envanter verilerine ulaşmanın neredeyse imkansız olduğu Ukrayna KK'nın araç, gereç ve teçhizat durumu ise şu şekilde:

KK'nın ana vurucu gücünü, yaklaşık 700 - 750 civarında T-64 (ve modernize edilmiş türevi T-64BM Bulat), T-72 ve T-80 ana muharebe tankı oluşturuyor. Bunlara ilaveten az sayıda (20 - 30 kadar) T-84 ve T-84-120 Oplot tankı bulunuyor. 2,500 civarı BMD-1, BMD-2, BMP-1 ve BMP-2 zırhlı muharebe aracı ile 1,300 - 1,700 arası BTR-60, BTR-70, BTR-80, BTR-3, BTR-4 ve BTR-D tipi zırhlı personel taşıyıcı araç mevcut.

Topçu birliklerinde, 2S7, 2S3, 2S5, 2S9, 2S19 ve 2S21 tiplerinde yaklaşık 1,300 kundağı motorlu obüs ile D-20, 2A65, 2A36 ve D-30 tiplerinde 1,000'den fazla çekili obüs bulunduğu tahmin ediliyor. Ayrıca çok namlulu roket sistemi olarak 550 civarında 9A52, 9P140 ve BM-21 var. 19'ncu Roket Tugayı sorumluluğunda FROG-7, ve Toçka (NATO kodu SS-21) kısa menzilli taktik balistik füzeler bulunmakta.

Kara havacılık birlikleri, Mi-8 genel maksat, Mi-26 ağır nakliye ve Mi-24 saldırı helikopterleri uçuruyor. Toplam sayı hakkında yaklaşık dahi olsa bir bilgi yok. Çeşitli kaynaklarda 100 civarı şeklinde geçiyor.

Kara kuvvetleri envanterinde bulunan hava savunma sistemleri ise şu şekilde:

Omuzdan Ateşlenen Uçaksavar Füzeleri

9K32 / 9K32M Strela-2/2M (NATO kodu SA-7a/b "Grail")
9K36 Strela-3 (NATO kodu SA-14 "Gremlin")
9K310 Igla-1 (NATO kodu SA-16 "Gimlet")
9K38 Igla (NATO kodu SA-18 "Grouse")

Alçak / Orta İrtifa Hava Savunma Füze Sistemleri

2K12 Kub (NATO kodu SA-6 "Gainful")
9K33 Osa (NATO kodu SA-8 "Gecko")
9K31 Strela-1 (NATO kodu SA-9 "Gaskin")
9K35 Strela-10 (NATO kodu SA-13 "Gopher")
9K331 Tor (NATO kodu SA-15 "Gauntlet")

Orta / Yüksek İrtifa Hava Savunma Füze Sistemleri

2K11 Krug (NATO kodu SA-4 "Ganef")
9K37 Buk (SA-11 NATO kodu "Gadfly")
S-300V1/V2 (NATO kodu SA-12a "Gladiator" / SA-12b "Giant")

Alçak İrtifa - Kısa Menzil Hava Savunma Sistemleri

9K22M Tunguska-M
23 mm ZSU-23-4

Bu sistemlerin harbe hazırlık durumları, sayıları ve konuşlandıkları yerler hakkında sağlıklı verilere ulaşmak çok güç.


Hava Kuvvetleri

40,600 personeli bulunan Ukrayna Hava Kuvvetleri (Повітряні Сили України, Povitriyani Sili Ukrayini), Kızılordu'dan devralınan ve kağıt üstünde hatırı sayılır bir güce sahip ancak gerçekte gün geçtikçe eriyen ve hatta çürüyen bir yapı görünümünde. Harbe hazırlık oranı ve yıllık ortalama uçuş saati miktarları açısından, üyeliğin hedeflendiği NATO standartlarının yarısına dahi ulaşılamamakta - ki Kırım Krizi, bu durum üzerinde daha da olumsuz etki yapabilir.

Bütçe sıkıntıları, modernizasyon ve tedarik projelerini olumsuz etkilemekte. Krizden önce gündemdeki en önemli proje, Antonov An-70 nakliye uçağı üretimi ile bir miktar savaş uçağı ve helikopterin modernizasyonu idi. Modernizasyon projeleri, 2013 bütçesinden ayrılan USD77 milyon ile kolay kolay hayata geçirilebilecek gibi görünmemekte. Yürürlükteki yeniden yapılandırma planında, zorunlu askerliğin sona erdirilmesi, 86 adet uçak ve helikopterin modernize edilmesi ve kuvvetin 2030 - 2040 arasında tamamen yenilenmesi bulunmaktaydı.

Hava kuvvetlerindeki harbe hazır uçak ve helikopter miktarları ile ilgili sağlıklı bilgi açık kaynaklarda bulunmuyor. Envanterde bulunan uçak tipleri, görevleri ve tahmini sayıları şu şekilde:

Su-24M (NATO kodu "Fencer D"): Taktik bombardıman, ~25
Su-24MR (NATO kodu "Fencer E"): Taktik keşif, 8
Su-25 (NATO kodu "Frogfoot A"): Yakın hava desteği, ~40
Su-27 (NATO kodu "Flanker"): Av - önleme, ~50
MiG-29 (NATO kodu "Fulcrum"): Av - bombardıman, ~150

L-39C Albatros: Eğitim, ~100

Il-76 (NATO kodu "Candid"): Nakliye, 20
Il-78 (NATO kodu "Midas"): Nakliye, 3
An-2 (NATO kodu "Colt"): Nakliye, 10
An-24 (NATO kodu "Coke"): Nakliye, 3

An-26 (NATO kodu "Curl"): ELINT, 2
An-30 (NATO kodu "Clark"): Keşif / gözetleme, 2
Tu-134 (NATO kodu "Crusty"): Nakliye / VIP, 3

Mi-8 (NATO kodu "Hip"): Genel maksat helikopteri, ~40

Tu-141 Strij: İHA
Tu-143 Strij: İHA

Aynı kara kuvvetleri gibi, Ukrayna HvK de bölge komutanlıkları şeklinde teşkilatlandırılmış. Ana yapı şu şekilde:

Batı Hava Komutanlığı
114'ncü Taktik Havacılık Tugayı (Kolomiya; MiG-29, L-39C)
7'nci Taktik Havacılık Tugayı (Starokostiyantiniv; Su-24M, Su-24MR, L-39C)
LDARZ bakım merkezi tesisi (Lıviv)

Merkez Hava Komutanlığı
39'ncu Taktik Havacılık Filosu (Ozerne; Su-27)
40'ncı Taktik Havacılık Tugayı (Vasilkiv; MiG-29, L-39C)
831'nci Taktik Havacılık Tugayı (Mirhorod; Su-27, L-39C)
ÇARZ bakım merkezi tesisi (Çuhuiv)
Aviakon bakım merkezi tesisi (Konotop)

Güney Hava Komutanlığı
299'ncu Taktik Havacılık Tugayı (Kulbakino; Su-25, L-39C)
MARP bakım merkezi tesisi (Mıykolayiv)

Kırım Taktik Grubu
204'ncü Taktik Havacılık Tugayı (Belbek; MiG-29, L-39)

Doğrudan hava kuvvetleri komutanlığına bağlı olarak 15'nci Nakliye Havacılık Tugayı (Borispil; An-24, An-26, An-30, Tu-134, Mi-8), 25'nci Nakliye Havacılık Tugayı (Melitopol; Il-76, Il-78), 456'ncı Nakliye Havacılık Tugayı (Havrişivka; An-26, Mi-8) ve İHA Alayı bulunuyor.

Her bir komutanlık bünyesinde ayrıca uçaksavar topçu tugayları bünyesinde S-200, S-300 ve Buk M1 hava savunma füze sistemleri bulunmakta.

Pilot eğitimi, Harkov Hava Kuvvetleri Üniversitesi'ne bağlı 203'ncü Havacılık Eğitim Tugayı'nın L-39C, An-26 uçakları ve Mi-8 helikopterleri ile gerçekleştiriliyor.

Belbek'teki hava üssü Rus birlikleri tarafından kuşatılmış durumda. Bu üsteki uçakların sayı ve akıbeti belli değil.


Deniz Kuvvetleri

Ukrayna Deniz Kuvvetleri (Військово-Морські Сили України, Viyskovo Morski Sili Ukrayini), 14,600 kişilik mevcudu ile silahlı kuvvetlerin en küçük birimi. Sovyet Karadeniz Filosu'ndan alınan görece yüksek sayıdaki gemilerin büyük kısmı ya söküldü ya da ıskartada çürüdü. Ülkenin askeri gemi inşa sektörünün, Proje 58250 korveti gibi modern savaş gemisi projeleri bulunmakta ise de, ekonomik sıkıntılar projelerin sağlıklı şekilde yürütülmesi önünde büyük engel.

2013 - 2017 modernizasyon planı uyarınca 10 yeni karakol gemisi / botu ile yeni gemisavar füze sistemi tedariği öngörülmekteydi. Ancak bu projelerin hiçbiri, planlandığı şekilde yürümedi.

Ukrayna DzK, ülkenin NATO ile ilişkilerinin ana temsilcisi ve yürütücüsü konumunda. BLACKSEAFOR, Ocean Shield, Active Endeavour ve Atalanta gibi harekâtlara katılım azmi, bunun göstergesi. Her ne kadar denize açılmaya hazır gemi sayısı yüksek olmasa da, Başta Hetman Sahaydaçni firkateyni olmak üzere çokuluslu tatbikat ve harekâtlara katılıma ciddi özen gösterilmekte.

Deniz kuvvetlerinin envanterindeki gemiler şunlar:

Denizaltı: 1 x Proje 641 (NATO kodu "Foxtrot"): U01 Zaporijya, Iskarta

Firkateyn: 1 x Proje 1135.1 (NATO kodu "Krivak III"): U130 Hetman Sahaydaçni

Korvet: 3 x Proje 1124ME (NATO kodu "Grisha V"), 1 x Proje 1124P (NATO kodu "Grisha II"), 2 x Proje 1241.1 (NATO kodu Tarantul II)

Hücumbot / Karakol Botu: 1 x Proje 1400M (NATO kodu "Zhuk"), 1 x Proje 1241.P (NATO kodu "Pauk I"), 2 x Proje 206MP (NATO kodu "Matka"), 3 x Proje 58150 Gyurza M

Mayın Tarama / Avlama: 5 x Proje 1265, Proje 1258, Proje 266M

Çıkarma Gemisi: 1 x Proje 773 (NATO kodu "Polnochny C"), 1 x Proje 775 (NATO kodu "Ropucha"), 1 x Proje 1232.2 Pomornik

Yardımcı sınıf gemi: Yaklaşık 30 adet muhtelif tip ve tonajda

Donanmanın ana üssü olan Akyar (Sivastopol) girişi, Rus donanması tarafından kapatıldığı için fiilen herhangi bir işlevi kalmamış durumda.

Deniz havacılık birimlerinde ise şu unsurlar bulunuyor:

1 x An-12 (NATO kodu "Cub"): Nakliye
3 x Be-12 (NATO kodu "Mail"): Denizaltı savunma harbi

12 x Ka-29TB (NATO kodu "Helix B"): Genel maksat
5 x Ka-27 (NATO kodu "Helix"): Genel maksat
4 x Mi-8 (NATO kodu "Hip"): Genel maksat
3 x Mi-14 (NATO kodu "Haze"): Denizaltı savunma harbi

Hava unsurlarının harbe hazırlık ve uçuşa elverişlilik oranı son derece düşük.


Değerlendirme

Zaten EuroMaidan süreci ve Kırım Krizi'nden önce ziyadesiyle zayıf bir konumda olan Ukrayna Silahlı Kuvvetleri'nin harbe hazırlık durumunun, kriz sürecinde daha da olumsuz etkilendiğini iddia etmek mümkün. Mevcut hali ile ordu, Rusya'ya karşı toprak bütünlüğü ya da ulusal egemenliği savunabilecek bir kapasitede görünmüyor. Her ne kadar Rus ordusunun müşterek harekat icra etmede hala ciddi zafiyetleri bulunsa da, aynı 2008 Kafkasya Savaşı'nda olduğu gibi yoğun bir kara - hava harekâtı ile saldırması durumunda Ukrayna birliklerinin ciddi bir savunma geliştirmesi güç olacaktır.

Ülkenin etnik yapısından kaynaklanan sorunların orduya yansıması, harekât kabiliyetini olumsuz etkileyebilir. Rus birliklerine karşı uçarbirlik ve özel kuvvet unsurları ile karşı konulması beklenebilir.

Buna karşılık, Ukrayna'nın, uçaksavar ve tanksavar kabiliyeti, Rus birliklerine sıkıntı yaratabilecek kapasitede görünmekte. MiG-29 ve Su-27 filolarının harbe hazırlık oranları yüksek olmasa da, kritik şehir ve / veya üs savunmasında Rus hava kuvvetlerine karşı azami orta seviyede tehdit teşkil edebilirler.

Donanmanın herhangi ciddi bir varlık göstermesi olası görünmüyor. Kıyı konuşlu topçu ve gemisavar füze birlikleri Rus Karadeniz Filosu için tehdit olabilir, eğer Rus Hava Kuvvetleri'ne karşı savunmaları sağlanabilirse.

Sonuç olarak, eğer Kırım Krizi silahlı bir çatışmaya ya da savaşa dönüşürse, Ukrayna Silahlı Kuvvetleri'nin başarılı bir savunma şansı çok yüksek görünmüyor. Bölgedeki Rus birliklerinin canını mümkün olduğu kadar çok acıtma ya da uluslararası müdahale / yardım gelene kadar direnme yollarına başvurulabilir.


Kaynaklar

Ukraine Military Guide: http://www.globalsecurity.org/military/world/ukraine/index.html
List of active Ukrainian Navy ships: http://en.wikipedia.org/wiki/List_of_active_Ukrainian_Navy_ships
Ukrainian Ground Forces: http://en.wikipedia.org/wiki/Ukrainian_Ground_Forces
Ukrainian Navy: http://en.wikipedia.org/wiki/Ukrainian_Navy
Ukrainian Air Force: http://en.wikipedia.org/wiki/Ukrainian_Air_Force
Jane's Sentinel Security Assesment, 07.03.2014

4 yorum:

ozgur eksi dedi ki...

Çok güzel, derli toplu, referans değerinde bir çalışma. Sık sık dönüp okuyacağımıza eminim.

Unknown dedi ki...

Uzun zamandır takip ediyorum yazdığınız yazılar verdiğiniz bilgiler harika emeğiniz için teşekkürler

Unknown dedi ki...

Yani ordu yok kırım gitti hayırlı olsun. verdiğiniz bilgiler içi çok sağolun

Adsız dedi ki...

5. Nesil savaş uçaklarıyla ilgili bir yazı yazar mı sın