Fransız Silahlı Kuvvetleri 11 Ocak günü Batı Afrika ülkelerinden Mali'deki aşırı İslamcı militan gruplara karşı bir hava ve özel kuvvet harekâtı başlattı. Harekât, aslında uzun süredir "geliyorum" diyen bir sürecin sonucu: Mali'deki etnik ve dini terörün Sahra-altı Afrika'da bir kara delik oluşturması tehlikesine karşı bir süredir Afrika Birliği ve Birleşmiş Milletler nezdinde yoğun bir girişim mevcuttu. Ancak Afrika Birliği'nin müdahalede geç kalması ve ülkedeki militan grupların ani ve etkili saldırıları, Fransa'nın liderliğinde acil bir saldırı sonucunu doğurdu.
Ölçeği çok geniş olmayabilir ancak Mali, Avrupa'nın kuvvet aktarım kabiliyeti, Afrika'daki aşırı İslamcı hareketlerin varlığı ve kıtada yakın - orta vadede gerçekleşmesi muhtemel güç mücadelelerinin seyri açısından ipuçları ile dolu gibi görünüyor.
Ölçeği çok geniş olmayabilir ancak Mali, Avrupa'nın kuvvet aktarım kabiliyeti, Afrika'daki aşırı İslamcı hareketlerin varlığı ve kıtada yakın - orta vadede gerçekleşmesi muhtemel güç mücadelelerinin seyri açısından ipuçları ile dolu gibi görünüyor.
Arka Plan
Cezayir, Nijer, Burkina Faso, Fildişi Sahili, Gine, Senegal ve Moritanya'ya komşu olan Mali'nin denize kıyısı bulunmuyor. 14.5 milyonluk ülkenin başkenti Bamako. Ülke nüfusunun 90% kadarı Müslüman; etnik dağılım ise 50% Mande, 17% Fula, 12% Voltaik, 6% Songhai, 10% Tuareg ve Moor şeklinde. Eski bir Fransız sömürgesi olan ülke bağımsızlığını 1960 yılında kazanmış.
Ülkede halen aktif olan üç silahlı örgüt bulunuyor: MNLA, Ensarüddin ve Batı Afrika Tevhid ve Cihad Hareketi.
Ülkede halen aktif olan üç silahlı örgüt bulunuyor: MNLA, Ensarüddin ve Batı Afrika Tevhid ve Cihad Hareketi.
MNLA: MNLA (Mouvement National pour la Libération de l'Azawad; Azavad'ın Kurtuluşu Ulusal Hareketi) örgütü, Tuareg nüfusa sahip Azavad bölgesinin bağımsız bir devlet olarak Mali'den ayrılması amacı ile Ekim 2011'de kurulmuş silahlı bir örgüt. Örgütün militan kaynaklarının önemli bir kısmını Libya'dan geçmiş gruplar teşkil ediyor. Her ne kadar bölücü bir örgüt niteliğinde olsa da MNLA, Mali'de faaliyet gösteren diğer iki örgüte nazaran daha organize bir yapıya sahip. Hiyerarşik bir kuruluşa ve siyasi kanada sahip örgütün http://www.mnlamov.net/ adresinde resmî bir sitesi de bulunuyor.
Ensarüddin: Mali'nin kuzeyindeki Azavad bölgesinde faaliyet gösteren, etnik Tuareg'lerden müteşekkil ve iddialara göre El Kaide ile sıkı bağları olan bir örgüt. Yine iddialara göre 2011 Libya İç Savaşı'ndan sonra ülkeden çıkan çok sayıda militan, silah ve mühimatla birlikte örgüt büyük oranda güçlendi. Ana amacını Azavad bölgesinde Şeriat kanunları ile yönetilen bağımsız bir ülke kurmak olarak ilan eden Ensarüddin, Mali'deki iç savaşın başlarında MNLA ile işbirliği kurarak kuzeydeki konumunu sağlamlaştırdı. Ancak Haziran 2012'de MNLA'nın işbirliğini bozması sonrasında iki örgüt birbiri ile de çatışmaya başladı. Batı Afrika Tevhid ve Cihad Hareketi'nin desteğini alan Ensarüddin, MNLA'ya karşı önemli üstünlük ele geçirdi.
Batı Afrika Tevhid ve Cihad Hareketi: İslâmî Magrib El Kaide örgütünün bir nevi "şubesi" olarak Ekim 2011'de kurulan Batı Afrika Tevhid ve Cihad Hareketi (Movement for Oneness and Jihad in West Africa; MOJWA) örgütünün militan tabanının ağırlığını Cezayir'den kaçan Selefiler teşkil ediyor. Örgütün lideri, Moritanya kökenli Hamza Uld Muhammed Heyru. Örgüt, Ensarüddin ile yakın işbirliği içinde. Bu işbirliği, Goa'nın ele geçirilmesinde kilit rol oynadı. Eylül ayında da Douentza'nın büyük kesimini ele geçirdi.
Hareketin ilginç bir özelliği, ilgi alanının sadece Mali değil, tüm Batı Afrika'yı kapsaması. Mali dışında Cezayir'de de güçlü bir varlığı bulunuyor. Dolayısıyla Cezayir'in Mali krizine ilgisi sadece sınır komşusu olmasından dolayı değil.
Olayların Seyri
Hükümetin, ülkenin kuzeyindeki isyancılarla mücadelede yetersiz kaldığını savunan ordu, Devlet Başkanı Amadou Toumani Touré'e karşı 2012 başlarında ayaklandı. Ayaklanma kısa sürede bir darbeye dönüştü ve Mart sonunda Touré düşürüldü. Nisan ayında Senegal'e sürgüne giden eski devlet başkanının yerine bu göreve geçici olarak Dioncounda Traoré geçti.
12.10.2012 günü Birleşmiş Millerler Güvenlik Konseyi oybirliği ile, Genel Sekreter Ban Ki Moon'a 45 gün içinde Afrika Birliği ve ECOWAS (Economic Community of West African States; Batı Afrika Devletleri Ekonomik Topluluğu) ile işbirliği içinde bir eylem planını hayata geçirmesi çağrısında bulundu. Kararda ayrıca Batı Afrika ülkelerinin 3,000 askerden oluşan bir müdahale hazırlaması da istendi.
Bu çağrıdan kısa süre sonra Fransa, Mali hükümet güçlerine ve ülkeye müdahaleye hazırlanan komşu ülkelere destek amacıyla ülkeye iki adet IAI Harfang (Heron) İnsansız Hava Aracı (İHA) gönderme kararı aldı. [1]
Bu arada da, Mali'deki duruma müdahale için ABD ve Fransa, ülkenin kuzeydoğu komşusu Cezayir nezdindeki girişimlerini artırdılar. [2] Öte yandan Fransız uzmanlar ile Mali ordu yetkilileri, Başkent Bamako'da bir araya gelerek ülkenin askeri ihtiyaçlarını konuştular. [3]
Mali'ye uluslararası müdahale olasılığının artması anlamına gelen bu gelişmelere Ensarüddin ile Batı Afrika Tevhid ve Cihad Hareketi gruplarından sert yanıt geldi. El Kaide ile bağlantılı bu gruplar, Mali'ye düzenlenecek uluslararası bir müdahaleye sert karşılık vereceklerini, bu kapsamda Başkent Bamako'ya saldıracaklarını açıkladılar. [4] Ancak ECOWAS, BM Güvenlik Kurulu'ndan geçen karar ve başta Fransa olmak üzere Avrupalı ülkelerin baskısına rağmen bir müdahale gücü kurma iradesi gösteremedi. ECOWAS'ın bu ataleti, Avrupa ülkelerinin Mali'deki duruma ilişkin kaygılarını artırdı. Ara çözüm olarak Mali'ye eğitmen, danışman ve lojistik destek gönderilmesi gündeme geldi. [5] Fransa'nın liderliğindeki bu girişime en aktif destek veren ülkelerden biri de, derhal bir müdahale grubu kurma hazırlıklarına başlayan İspanya oldu. [6] Uluslararası baskının somutlaşmaya başlaması karşısında Kasım ayında İslamcı gruplar, komşu Burkina Faso'nun arabuluculuğunda müzakere girişiminde bulundular. Burkina Faso'ya giden Ensarüddin heyeti, bu ülkenin Devlet Başkanı Blaise Compaore ile görüştüler. [7] Hatta bu grup daha da ileri giderek Şeriat kanunlarını Mali'nin tamamında değil, sadece Kidal kentine uygulamak istediğini açıkladı. [8] Olası müdahaleyi önlemek veya en iyi olasılıkla geciktirmek için Ensarüddin'den gelen bu hamlelere, MNLA da, Fransız yetkililerle müzakerelere başlayarak katıldı. [9] Dahası, MNLA ve Ensarüddin temsilcileri, 20.12.2012 günü Cezayir kentinde gizli bir toplantıda buluşarak, kontrolleri altındaki bölgelerde "dış müdahalelere" neden olabilecek girişimlerden uzak durmayı kapsayan bir anlaşmaya vardılar.
Ne var ki bu cılız girişimler herhangi bir somut sonuç doğurmadı ve BM Güvenlik Konseyi 21.12.2012 günü Mali'ye yönelik, AFISMA adlı çokuluslu bir Afrika Barış Gücü müdahalesini kapsayan bir planı, oybirliği ile onayladı. [10]
Bu karardan kısa süre sonra Fransa'dan Nijer'e, kiralık Antonov An-124 nakliye uçakları ile malzeme sevkiyatı başladı. Ayrıca ABD Deniz Kuvvetleri İspanya'daki Rota Donanma Üssü'nde bulunan Lockheed Martin P-3C Orion deniz karakol ve gözetleme uçaklarını, İtalya ve Libya üzerinden Mali'ye yönlendirdi. Ensarüddin ile Tevhid ve Cihad Hareketi de boş durmadı; ülkenin kuzeyinde terkedilmiş inşaat araçları ve dozerlerle tüneller, sığınaklar, mağaralar ve mevziler kurdu; mühimmat ve malzeme depolamaya başladı. [11]
Tüm bunlar olurken İslamcı gruplar bir yandan da saldırılarını artırdılar, 11 Ocak günü stratejik öneme sahip Kona kentini ele geçirdiler. Bu da fitili ateşleyen gelişme oldu.
Serval Harekâtı (Opération Serval)
Önce Burkina Faso'da üslenmiş olan Fransız Kara Kuvvetleri'ne ait iki adet SA342 Gazelle silahlı helikopteri, Kona ve Douentza'daki İslamcı gruplara saldırı düzenledi. [12] Fransız hava desteğini alan Mali hükümet güçleri, İslamcı grupları Kona'dan püskürtmeyi başardı. [13] Bu arada Fransa, ülkeye asker sevkiyatına da başladı: Serval (Afrika'ya özgü yabani bir kedigil) adı verilen harekât kapsamında 1'nci Yabancı Süvari Alayı'na bağlı bir Zırhlı Süvari Müfrezesi, 2'nci ve 21'nci Deniz Piyade Alayı'na bağlı birer bölük ile Kara Kuvvetleri Özel Kuvvet birlikleri ülkeye gönderildi. Bu yazının yazıldığı 14 Ocak tarihi itibariyle Mali'de yaklaşık 500 - 550 Fransız askeri bulunuyor.
Harekâtın başlaması ile birlikte Fransa ilk kaybını da 11 Ocak gecesi verdi: Mopti kasabasındaki hedeflere saldıran bir SA342 Gazelle helikopteri, yerden açılan ateş sonucu ağır hasar aldı, pilotu da hayatını kaybetti. İkinci pilot vurulan helikopteri üsse uçurmayı ve indirmeyi başardı ancak helikopter kâl edildi. [14]
14 Ocak itibari ile Serval Harekâtı'na katılan hava unsurları ise şunlar: [15] [16]
6 adet Dassault Mirage 2000D av - bombardıman uçağı (Çad, N'djamena'da konuşlu)
4 adet Rafale (1/7 Provence Filosu)
2 adet Dassault Mirage F1CR taktik keşif uçağı (1/33 Belfort Keşif Filosu; Çad, N'djamena'da konuşlu)
1 adet Breguet Atlantique 2 (Senegal, Dakar'da konuşlu)
3 adet Boeing C-135FR tanker uçak (Çad, N'djamena'da konuşlu)
2 adet Eurocopter SA342 Gazelle (Burkina Faso, Ouagadougou'da konuşlu)
? adet Eurocopter Puma (Burkina Faso, Ouagadougou'da konuşlu)
2 adet IAI Harfang İHA
Diğer müttefik hava unsurları:İngiliz Kraliyet Hava Kuvvetleri: C-17 stratejik nakliye uçağı [17]
Kanada Hava Kuvvetleri: C-17 stratejik nakliye uçağı [18]
ABD Deniz Kuvvetleri: P-3C deniz karakol uçağı ve KC-135R tanker uçak desteği (harekât başlamadan önce Fransa tarafından, mevcut C-135FR ve KC-135FR filosunun yetersizliği nedeniyle ABD'den talep edilmişti)
Harekâtın ikinci gününde bir açıklama yapan Fransız Genelkurmay Başkanı Oramiral Édouard Guillaud 12 Ocak günü yaptığı bir açıklamada, harekâtı Mali'nin kuzey kesimlerine yayma gibi bir niyetlerinin olmadığını belirtti. Guillaud, Fransa'daki üslerinden kalkan Rafale uçakları ile İslamcılar'ın yarım düzine silahlı kamyonetinin imha edildiğini; Afrika çokuluslu gücü ne kadar çabuk müdahale ederse Mali'ye yapacakları askeri yardıma o kadar az ihtiyaç olacağını ifade etti. [19] Öte yandan 13 Ocak Pazar günü Cezayir, Fransız Hava Kuvvetleri'ne Mali'ye yönelik harekâtı sırasında kendi hava sahasını kullanma izni verdi. [20]
Ancak hava saldırıları, İslamcıların elinde bulunan kuzeydeki Gao kenti üzerine yoğunlaşrak devam etti. [21] Ne var ki gerek arazi koşulları, gerekse Fransız Silahlı Kuvvetleri'nin C4ISR, yakın hava desteği ve havadan ulaştırma konularındaki zafiyeti nedeniyle etkin müttefik desteği olmadan sonuç alıcı bir başarının sağlanması zor görünüyor. [22]
Gözlem ve Değerlendirmeler
Mali'deki örgütlerden Ensarüddin belli bir taktik kazanım elde ettikten sonra durma sözü verip, daha sonra bu sözü Kona saldırısı ile bozdu. Örgüt daha sonraki adım olarak Mopti'yi hedefledi. Mopti, Sevare Hava Üssü'nün bulunduğu, stratejik olarak önemli bir kent. Her iki kentte de hükümet güçlerinin ağır yenilgi almasının ana nedeni, Ensarüddin ve Tevhid Hareketi örgütlerinin eşgüdümlü ve planlı saldırıları. Ancak bu durum aynı zamanda Fransa'nın düzenlediği ilk hava saldırıları ile de ağır kayıplar vermelerine neden oldu: Konna ve Mopti civarında kümelenen militanlar ve araçları, Fransız güdümlü bombaları için kolay hedef oldu.
Personel sayısı, teknik donanımı ve taktik kabiliyeti oldukça sınırlı olan Mali ordusu, her üç örgüt ile mücadelede oldukça yetersiz kalmış durumda. Bu durum, Fransız hava desteği ve Avrupa'dan gelmesi beklenen silah, mühimmat ve askeri eğitmen / danışman (=özel kuvvet) takviyesi ile değişebilir. Birkaç hafta sürecek etkili bir hava harekâtı, hükümet güçlerinin ülkenin kuzeyinde otoriteyi tekrar tesis etmelerini sağlayabilir.
Her üç örgütten en arafta kalmış olanı görünümündeki MNLA, harekât başlamadan önce hükümet ile pazarlık masasına oturmaya hevesli görünüyordu. Harekât sırasındaki tutum ve duruşuna göre, İslamcı militanların muhtemel imhasından sonra ülkenin kuzeyi için görece avantajlı bir konuma geçebilir, müzakere masasına nispeten rahat bir şekilde oturabilir. Ancak eğer Mali hükümeti Fransa'nın desteğini abartılı bir biçimde değerlendirip fırsattan istifade etmeye kalkar ve her üç örgütü de ezme yoluna giderse bu, söz konusu örgütleri birbirine çok daha sıkı şekilde bağlayıp güçlü bir direniş kurmaları sonucunu doğurabilir.
Harekât, Fransa'nın denizaşırı kuvvet aktarımı konusundaki sınırlarını gözler önüne sermiş durumda:
i. Ülkenin bölgedeki tek yakın hava destek unsuru, Burkina Faso'daki iki adet köhne Gazelle helikopteri idi. Bunlardan biri yer ateşi ile ilk gün kırıma uğradı, bir pilot öldü.
ii. Nakliye ihtiyacı için kiralık Antonov An-124 ile Kanada ve İngiliz C-17'leri kullanıldı. Airbus Military A400M uçaklarının gecikmesinin Fransız Hava Kuvvetleri ve genel olarak Fransız politikası üzerindeki olumsuz etkisi somut şekilde hissedildi. Aynı şekilde Fransa, mevcut tanker uçak filosunun yetersizliği nedeni ile ABD'den tanker uçak desteği talep etti.
iii. ABD'den C4ISR desteği istenmek zorunda kalındı. Fransa'nın elindeki görece eski Mirage F1CR ile anakaradan çok uzakta görev yapmak zorunda olan Harfang'lar yeterli gerçek zamanlı 3 boyutlu durumsal farkındalık sağlayamadı (çok daha vahimi için bkz: Türkiye)
Afrika Birliği'nin, kıtadaki siyasi ve askeri krizlere müdahale konusunda inisiyatif geliştirme kabiliyetinden yoksun olduğu, bu konuda hala Avrupa'nın "iteklemesi"ne ihtiyaç duyulduğu görüldü. Avrupa'nın ise bu konuda çok güçlü bir iradeye sahip olmadığı vakıadır.
El Kaide ve/veya ilişkili örgütlerin bağımsız ya da otonom bir yönetim bölgesi kurma amacıyla giriştikleri mücadele ayrıca incelenmeye değerdir. Bu kapsamda denize sınırı olmayan Mali önemli bir çatışma alanıdır.
Savaş, politikanın başka araçlarla icrasıdır. Bir bölgeye yönelik politika ve strateji geliştirirken sadece kültürel ya da ekonomik boyutlar göz önüne alınırsa elde edilecek sonuçların uzun vadeli olması mümkün olmayabilir. Uygulamaya geçmese bile, askeri ve istihbari erimin de söz konusu bölgeyi kapsayabilecek nitelikte olması gerekmektedir. Tüm zaafiyetlerine karşın Fransa, başkentinden 4,000km'den fazla bir mesafede hava ve özel kuvvet harekatı icra etmektedir.
Peki Türk Silahlı Kuvvetleri, Ankara'dan azami kaç km mesafede bağımsız müşterek harekât icra etme imkân ve kabiliyetine sahiptir?
Not: Kanada'dan yapılan C-17 talebi bilgisini ilettiği için değerli dostum Cem Devrim Yaylalı'ya teşekkürler.
Kaynaklar
[1]: "France to Send Drones to Mali As Jihadists Flock to North, Report": AllAfrica, 23.10.2012, http://allafrica.com/stories/201210230914.html?viewall=1
[2]: "Clinton to meet with Bouteflika on Mali force": Middle East Online, 26.10.2012, http://www.middle-east-online.com/english/?id=55119
[3]: "Military Experts Meet On Mali": AllAfrica, 29.10.2012, http://allafrica.com/stories/201210300359.html?viewall=1
[4]: "Islamist rebels vow assault on Malian capital if international forces attack": The Guardian, 29.10.2012, http://www.guardian.co.uk/world/2012/oct/29/mali-africa
[5]: "EU considers sending 200 troops to train Mali army": Reuters, 30.10.2012, http://news.yahoo.com/eu-considers-sending-200-troops-train-mali-army-174021595.html
[6]: "España formará a militares malíes para combatir a Al-Qaida en Sahel": Larioja.com, 30.10.2012, http://www.larioja.com/v/20121030/espana/espana-formara-militares-malies-20121030.html
[7]: "Mali Islamists in Burkina Faso for mediation talks": Associated Press, 03.11.2012, http://news.yahoo.com/mali-islamists-burkina-faso-mediation-talks-115627151.html
[8]: "Ansar Dine seek to dodge war: Sharia in Kidal, not across entire Mali": Middle East Online, 14.11.2012, http://www.middle-east-online.com/english/?id=55496
[9]: "Mali Tuareg rebels meet French officials": Middle East Online, 22.11.2012, http://www.middle-east-online.com/english/?id=55686
[10]: "UN approves Mali military intervention": El Cezire, 21.12.2012, http://www.aljazeera.com/news/africa/2012/12/2012122018188125127.html
[11]: "Al-Qaida carves out own country in Mali": Associated Press, 31.12.2012, http://news.yahoo.com/ap-impact-al-qaida-carves-own-country-mali-091304997.html
[12]: "Les hélicoptères français attaquent les islamistes à Konna et Douentza": Koaci, 11.01.2013, http://koaci.com/articles-79584
[13]: "Malian army beats back Islamist rebels with French help": Reuters, 11.01.2013, http://www.reuters.com/article/2013/01/11/us-mali-rebels-idUSBRE90912Q20130111
[14]: "'Intense fighting' as French forces attack Mali Islamists": Reuters, 11.01.2013, http://worldnews.nbcnews.com/_news/2013/01/12/16478255-intense-fighting-as-french-forces-attack-mali-islamists?lite
[15]: http://en.wikipedia.org/wiki/Opération_Serval
[16]: http://lemamouth.blogspot.fr/
[17]: "RAF C17 cargo plane to help French operation": BBC, 13.01.2013, http://www.bbc.co.uk/news/uk-21004040
[18]: "Fowler warns of ‘absolute chaos’ if Mali violence escalates": [18]CTVNews, 14.01.2013, http://www.ctvnews.ca/canada/fowler-warns-of-absolute-chaos-if-mali-violence-escalates-1.1113448#ixzz2HzWk3JyH
[19]: "French army says no current plan to target northern Mali": Reuters, 12.01.2013, http://www.reuters.com/article/2013/01/12/mali-rebels-france-idUSP6E7N600Z20130112
[20]:"Algeria grants airspace to French jets for raids in Mali": El Arabiya, 13.01.2013, http://english.alarabiya.net/articles/2013/01/13/260292.html
[21]: "French early strike shakes up Mali intervention plan": Reuters, 14.01.2013, http://www.euronews.com/newswires/1786612-analysis-french-early-strike-shakes-up-mali-intervention-plan/
[22]: "France’s Mali Force May Struggle to Widen Success": BusinessWeek, 14.01.2013, http://www.businessweek.com/news/2013-01-13/france-s-mali-force-may-struggle-to-widen-success
Ensarüddin: Mali'nin kuzeyindeki Azavad bölgesinde faaliyet gösteren, etnik Tuareg'lerden müteşekkil ve iddialara göre El Kaide ile sıkı bağları olan bir örgüt. Yine iddialara göre 2011 Libya İç Savaşı'ndan sonra ülkeden çıkan çok sayıda militan, silah ve mühimatla birlikte örgüt büyük oranda güçlendi. Ana amacını Azavad bölgesinde Şeriat kanunları ile yönetilen bağımsız bir ülke kurmak olarak ilan eden Ensarüddin, Mali'deki iç savaşın başlarında MNLA ile işbirliği kurarak kuzeydeki konumunu sağlamlaştırdı. Ancak Haziran 2012'de MNLA'nın işbirliğini bozması sonrasında iki örgüt birbiri ile de çatışmaya başladı. Batı Afrika Tevhid ve Cihad Hareketi'nin desteğini alan Ensarüddin, MNLA'ya karşı önemli üstünlük ele geçirdi.
Batı Afrika Tevhid ve Cihad Hareketi: İslâmî Magrib El Kaide örgütünün bir nevi "şubesi" olarak Ekim 2011'de kurulan Batı Afrika Tevhid ve Cihad Hareketi (Movement for Oneness and Jihad in West Africa; MOJWA) örgütünün militan tabanının ağırlığını Cezayir'den kaçan Selefiler teşkil ediyor. Örgütün lideri, Moritanya kökenli Hamza Uld Muhammed Heyru. Örgüt, Ensarüddin ile yakın işbirliği içinde. Bu işbirliği, Goa'nın ele geçirilmesinde kilit rol oynadı. Eylül ayında da Douentza'nın büyük kesimini ele geçirdi.
Hareketin ilginç bir özelliği, ilgi alanının sadece Mali değil, tüm Batı Afrika'yı kapsaması. Mali dışında Cezayir'de de güçlü bir varlığı bulunuyor. Dolayısıyla Cezayir'in Mali krizine ilgisi sadece sınır komşusu olmasından dolayı değil.
Ensarüddin militanları, Afrika'daki çatışmaların vazgeçilmez aktörü Toyota kamyonetlerin üstünde poz veriyor |
Hükümetin, ülkenin kuzeyindeki isyancılarla mücadelede yetersiz kaldığını savunan ordu, Devlet Başkanı Amadou Toumani Touré'e karşı 2012 başlarında ayaklandı. Ayaklanma kısa sürede bir darbeye dönüştü ve Mart sonunda Touré düşürüldü. Nisan ayında Senegal'e sürgüne giden eski devlet başkanının yerine bu göreve geçici olarak Dioncounda Traoré geçti.
12.10.2012 günü Birleşmiş Millerler Güvenlik Konseyi oybirliği ile, Genel Sekreter Ban Ki Moon'a 45 gün içinde Afrika Birliği ve ECOWAS (Economic Community of West African States; Batı Afrika Devletleri Ekonomik Topluluğu) ile işbirliği içinde bir eylem planını hayata geçirmesi çağrısında bulundu. Kararda ayrıca Batı Afrika ülkelerinin 3,000 askerden oluşan bir müdahale hazırlaması da istendi.
Bu çağrıdan kısa süre sonra Fransa, Mali hükümet güçlerine ve ülkeye müdahaleye hazırlanan komşu ülkelere destek amacıyla ülkeye iki adet IAI Harfang (Heron) İnsansız Hava Aracı (İHA) gönderme kararı aldı. [1]
Bu arada da, Mali'deki duruma müdahale için ABD ve Fransa, ülkenin kuzeydoğu komşusu Cezayir nezdindeki girişimlerini artırdılar. [2] Öte yandan Fransız uzmanlar ile Mali ordu yetkilileri, Başkent Bamako'da bir araya gelerek ülkenin askeri ihtiyaçlarını konuştular. [3]
Mali'ye uluslararası müdahale olasılığının artması anlamına gelen bu gelişmelere Ensarüddin ile Batı Afrika Tevhid ve Cihad Hareketi gruplarından sert yanıt geldi. El Kaide ile bağlantılı bu gruplar, Mali'ye düzenlenecek uluslararası bir müdahaleye sert karşılık vereceklerini, bu kapsamda Başkent Bamako'ya saldıracaklarını açıkladılar. [4] Ancak ECOWAS, BM Güvenlik Kurulu'ndan geçen karar ve başta Fransa olmak üzere Avrupalı ülkelerin baskısına rağmen bir müdahale gücü kurma iradesi gösteremedi. ECOWAS'ın bu ataleti, Avrupa ülkelerinin Mali'deki duruma ilişkin kaygılarını artırdı. Ara çözüm olarak Mali'ye eğitmen, danışman ve lojistik destek gönderilmesi gündeme geldi. [5] Fransa'nın liderliğindeki bu girişime en aktif destek veren ülkelerden biri de, derhal bir müdahale grubu kurma hazırlıklarına başlayan İspanya oldu. [6] Uluslararası baskının somutlaşmaya başlaması karşısında Kasım ayında İslamcı gruplar, komşu Burkina Faso'nun arabuluculuğunda müzakere girişiminde bulundular. Burkina Faso'ya giden Ensarüddin heyeti, bu ülkenin Devlet Başkanı Blaise Compaore ile görüştüler. [7] Hatta bu grup daha da ileri giderek Şeriat kanunlarını Mali'nin tamamında değil, sadece Kidal kentine uygulamak istediğini açıkladı. [8] Olası müdahaleyi önlemek veya en iyi olasılıkla geciktirmek için Ensarüddin'den gelen bu hamlelere, MNLA da, Fransız yetkililerle müzakerelere başlayarak katıldı. [9] Dahası, MNLA ve Ensarüddin temsilcileri, 20.12.2012 günü Cezayir kentinde gizli bir toplantıda buluşarak, kontrolleri altındaki bölgelerde "dış müdahalelere" neden olabilecek girişimlerden uzak durmayı kapsayan bir anlaşmaya vardılar.
Ne var ki bu cılız girişimler herhangi bir somut sonuç doğurmadı ve BM Güvenlik Konseyi 21.12.2012 günü Mali'ye yönelik, AFISMA adlı çokuluslu bir Afrika Barış Gücü müdahalesini kapsayan bir planı, oybirliği ile onayladı. [10]
Bu karardan kısa süre sonra Fransa'dan Nijer'e, kiralık Antonov An-124 nakliye uçakları ile malzeme sevkiyatı başladı. Ayrıca ABD Deniz Kuvvetleri İspanya'daki Rota Donanma Üssü'nde bulunan Lockheed Martin P-3C Orion deniz karakol ve gözetleme uçaklarını, İtalya ve Libya üzerinden Mali'ye yönlendirdi. Ensarüddin ile Tevhid ve Cihad Hareketi de boş durmadı; ülkenin kuzeyinde terkedilmiş inşaat araçları ve dozerlerle tüneller, sığınaklar, mağaralar ve mevziler kurdu; mühimmat ve malzeme depolamaya başladı. [11]
Tüm bunlar olurken İslamcı gruplar bir yandan da saldırılarını artırdılar, 11 Ocak günü stratejik öneme sahip Kona kentini ele geçirdiler. Bu da fitili ateşleyen gelişme oldu.
Serval Harekâtı (Opération Serval)
Önce Burkina Faso'da üslenmiş olan Fransız Kara Kuvvetleri'ne ait iki adet SA342 Gazelle silahlı helikopteri, Kona ve Douentza'daki İslamcı gruplara saldırı düzenledi. [12] Fransız hava desteğini alan Mali hükümet güçleri, İslamcı grupları Kona'dan püskürtmeyi başardı. [13] Bu arada Fransa, ülkeye asker sevkiyatına da başladı: Serval (Afrika'ya özgü yabani bir kedigil) adı verilen harekât kapsamında 1'nci Yabancı Süvari Alayı'na bağlı bir Zırhlı Süvari Müfrezesi, 2'nci ve 21'nci Deniz Piyade Alayı'na bağlı birer bölük ile Kara Kuvvetleri Özel Kuvvet birlikleri ülkeye gönderildi. Bu yazının yazıldığı 14 Ocak tarihi itibariyle Mali'de yaklaşık 500 - 550 Fransız askeri bulunuyor.
Harekâtın başlaması ile birlikte Fransa ilk kaybını da 11 Ocak gecesi verdi: Mopti kasabasındaki hedeflere saldıran bir SA342 Gazelle helikopteri, yerden açılan ateş sonucu ağır hasar aldı, pilotu da hayatını kaybetti. İkinci pilot vurulan helikopteri üsse uçurmayı ve indirmeyi başardı ancak helikopter kâl edildi. [14]
Mirage 2000D uçakları Mali yolunda |
14 Ocak itibari ile Serval Harekâtı'na katılan hava unsurları ise şunlar: [15] [16]
6 adet Dassault Mirage 2000D av - bombardıman uçağı (Çad, N'djamena'da konuşlu)
4 adet Rafale (1/7 Provence Filosu)
2 adet Dassault Mirage F1CR taktik keşif uçağı (1/33 Belfort Keşif Filosu; Çad, N'djamena'da konuşlu)
1 adet Breguet Atlantique 2 (Senegal, Dakar'da konuşlu)
3 adet Boeing C-135FR tanker uçak (Çad, N'djamena'da konuşlu)
2 adet Eurocopter SA342 Gazelle (Burkina Faso, Ouagadougou'da konuşlu)
? adet Eurocopter Puma (Burkina Faso, Ouagadougou'da konuşlu)
2 adet IAI Harfang İHA
Diğer müttefik hava unsurları:İngiliz Kraliyet Hava Kuvvetleri: C-17 stratejik nakliye uçağı [17]
Kanada Hava Kuvvetleri: C-17 stratejik nakliye uçağı [18]
ABD Deniz Kuvvetleri: P-3C deniz karakol uçağı ve KC-135R tanker uçak desteği (harekât başlamadan önce Fransa tarafından, mevcut C-135FR ve KC-135FR filosunun yetersizliği nedeniyle ABD'den talep edilmişti)
Mali'de görev yapan SA342 Gazelle helikopterleri |
Ancak hava saldırıları, İslamcıların elinde bulunan kuzeydeki Gao kenti üzerine yoğunlaşrak devam etti. [21] Ne var ki gerek arazi koşulları, gerekse Fransız Silahlı Kuvvetleri'nin C4ISR, yakın hava desteği ve havadan ulaştırma konularındaki zafiyeti nedeniyle etkin müttefik desteği olmadan sonuç alıcı bir başarının sağlanması zor görünüyor. [22]
Gözlem ve Değerlendirmeler
Mali'deki örgütlerden Ensarüddin belli bir taktik kazanım elde ettikten sonra durma sözü verip, daha sonra bu sözü Kona saldırısı ile bozdu. Örgüt daha sonraki adım olarak Mopti'yi hedefledi. Mopti, Sevare Hava Üssü'nün bulunduğu, stratejik olarak önemli bir kent. Her iki kentte de hükümet güçlerinin ağır yenilgi almasının ana nedeni, Ensarüddin ve Tevhid Hareketi örgütlerinin eşgüdümlü ve planlı saldırıları. Ancak bu durum aynı zamanda Fransa'nın düzenlediği ilk hava saldırıları ile de ağır kayıplar vermelerine neden oldu: Konna ve Mopti civarında kümelenen militanlar ve araçları, Fransız güdümlü bombaları için kolay hedef oldu.
Personel sayısı, teknik donanımı ve taktik kabiliyeti oldukça sınırlı olan Mali ordusu, her üç örgüt ile mücadelede oldukça yetersiz kalmış durumda. Bu durum, Fransız hava desteği ve Avrupa'dan gelmesi beklenen silah, mühimmat ve askeri eğitmen / danışman (=özel kuvvet) takviyesi ile değişebilir. Birkaç hafta sürecek etkili bir hava harekâtı, hükümet güçlerinin ülkenin kuzeyinde otoriteyi tekrar tesis etmelerini sağlayabilir.
Her üç örgütten en arafta kalmış olanı görünümündeki MNLA, harekât başlamadan önce hükümet ile pazarlık masasına oturmaya hevesli görünüyordu. Harekât sırasındaki tutum ve duruşuna göre, İslamcı militanların muhtemel imhasından sonra ülkenin kuzeyi için görece avantajlı bir konuma geçebilir, müzakere masasına nispeten rahat bir şekilde oturabilir. Ancak eğer Mali hükümeti Fransa'nın desteğini abartılı bir biçimde değerlendirip fırsattan istifade etmeye kalkar ve her üç örgütü de ezme yoluna giderse bu, söz konusu örgütleri birbirine çok daha sıkı şekilde bağlayıp güçlü bir direniş kurmaları sonucunu doğurabilir.
Harekât, Fransa'nın denizaşırı kuvvet aktarımı konusundaki sınırlarını gözler önüne sermiş durumda:
i. Ülkenin bölgedeki tek yakın hava destek unsuru, Burkina Faso'daki iki adet köhne Gazelle helikopteri idi. Bunlardan biri yer ateşi ile ilk gün kırıma uğradı, bir pilot öldü.
ii. Nakliye ihtiyacı için kiralık Antonov An-124 ile Kanada ve İngiliz C-17'leri kullanıldı. Airbus Military A400M uçaklarının gecikmesinin Fransız Hava Kuvvetleri ve genel olarak Fransız politikası üzerindeki olumsuz etkisi somut şekilde hissedildi. Aynı şekilde Fransa, mevcut tanker uçak filosunun yetersizliği nedeni ile ABD'den tanker uçak desteği talep etti.
iii. ABD'den C4ISR desteği istenmek zorunda kalındı. Fransa'nın elindeki görece eski Mirage F1CR ile anakaradan çok uzakta görev yapmak zorunda olan Harfang'lar yeterli gerçek zamanlı 3 boyutlu durumsal farkındalık sağlayamadı (çok daha vahimi için bkz: Türkiye)
Afrika Birliği'nin, kıtadaki siyasi ve askeri krizlere müdahale konusunda inisiyatif geliştirme kabiliyetinden yoksun olduğu, bu konuda hala Avrupa'nın "iteklemesi"ne ihtiyaç duyulduğu görüldü. Avrupa'nın ise bu konuda çok güçlü bir iradeye sahip olmadığı vakıadır.
El Kaide ve/veya ilişkili örgütlerin bağımsız ya da otonom bir yönetim bölgesi kurma amacıyla giriştikleri mücadele ayrıca incelenmeye değerdir. Bu kapsamda denize sınırı olmayan Mali önemli bir çatışma alanıdır.
Savaş, politikanın başka araçlarla icrasıdır. Bir bölgeye yönelik politika ve strateji geliştirirken sadece kültürel ya da ekonomik boyutlar göz önüne alınırsa elde edilecek sonuçların uzun vadeli olması mümkün olmayabilir. Uygulamaya geçmese bile, askeri ve istihbari erimin de söz konusu bölgeyi kapsayabilecek nitelikte olması gerekmektedir. Tüm zaafiyetlerine karşın Fransa, başkentinden 4,000km'den fazla bir mesafede hava ve özel kuvvet harekatı icra etmektedir.
Peki Türk Silahlı Kuvvetleri, Ankara'dan azami kaç km mesafede bağımsız müşterek harekât icra etme imkân ve kabiliyetine sahiptir?
Not: Kanada'dan yapılan C-17 talebi bilgisini ilettiği için değerli dostum Cem Devrim Yaylalı'ya teşekkürler.
Kaynaklar
[1]: "France to Send Drones to Mali As Jihadists Flock to North, Report": AllAfrica, 23.10.2012, http://allafrica.com/stories/201210230914.html?viewall=1
[2]: "Clinton to meet with Bouteflika on Mali force": Middle East Online, 26.10.2012, http://www.middle-east-online.com/english/?id=55119
[3]: "Military Experts Meet On Mali": AllAfrica, 29.10.2012, http://allafrica.com/stories/201210300359.html?viewall=1
[4]: "Islamist rebels vow assault on Malian capital if international forces attack": The Guardian, 29.10.2012, http://www.guardian.co.uk/world/2012/oct/29/mali-africa
[5]: "EU considers sending 200 troops to train Mali army": Reuters, 30.10.2012, http://news.yahoo.com/eu-considers-sending-200-troops-train-mali-army-174021595.html
[6]: "España formará a militares malíes para combatir a Al-Qaida en Sahel": Larioja.com, 30.10.2012, http://www.larioja.com/v/20121030/espana/espana-formara-militares-malies-20121030.html
[7]: "Mali Islamists in Burkina Faso for mediation talks": Associated Press, 03.11.2012, http://news.yahoo.com/mali-islamists-burkina-faso-mediation-talks-115627151.html
[8]: "Ansar Dine seek to dodge war: Sharia in Kidal, not across entire Mali": Middle East Online, 14.11.2012, http://www.middle-east-online.com/english/?id=55496
[9]: "Mali Tuareg rebels meet French officials": Middle East Online, 22.11.2012, http://www.middle-east-online.com/english/?id=55686
[10]: "UN approves Mali military intervention": El Cezire, 21.12.2012, http://www.aljazeera.com/news/africa/2012/12/2012122018188125127.html
[11]: "Al-Qaida carves out own country in Mali": Associated Press, 31.12.2012, http://news.yahoo.com/ap-impact-al-qaida-carves-own-country-mali-091304997.html
[12]: "Les hélicoptères français attaquent les islamistes à Konna et Douentza": Koaci, 11.01.2013, http://koaci.com/articles-79584
[13]: "Malian army beats back Islamist rebels with French help": Reuters, 11.01.2013, http://www.reuters.com/article/2013/01/11/us-mali-rebels-idUSBRE90912Q20130111
[14]: "'Intense fighting' as French forces attack Mali Islamists": Reuters, 11.01.2013, http://worldnews.nbcnews.com/_news/2013/01/12/16478255-intense-fighting-as-french-forces-attack-mali-islamists?lite
[15]: http://en.wikipedia.org/wiki/Opération_Serval
[16]: http://lemamouth.blogspot.fr/
[17]: "RAF C17 cargo plane to help French operation": BBC, 13.01.2013, http://www.bbc.co.uk/news/uk-21004040
[18]: "Fowler warns of ‘absolute chaos’ if Mali violence escalates": [18]CTVNews, 14.01.2013, http://www.ctvnews.ca/canada/fowler-warns-of-absolute-chaos-if-mali-violence-escalates-1.1113448#ixzz2HzWk3JyH
[19]: "French army says no current plan to target northern Mali": Reuters, 12.01.2013, http://www.reuters.com/article/2013/01/12/mali-rebels-france-idUSP6E7N600Z20130112
[20]:"Algeria grants airspace to French jets for raids in Mali": El Arabiya, 13.01.2013, http://english.alarabiya.net/articles/2013/01/13/260292.html
[21]: "French early strike shakes up Mali intervention plan": Reuters, 14.01.2013, http://www.euronews.com/newswires/1786612-analysis-french-early-strike-shakes-up-mali-intervention-plan/
[22]: "France’s Mali Force May Struggle to Widen Success": BusinessWeek, 14.01.2013, http://www.businessweek.com/news/2013-01-13/france-s-mali-force-may-struggle-to-widen-success
9 yorum:
Fransız'ların Mali operasyonunda yardım istediği ülkeler arasında Kanada'da var. Kanada bir adet -17 uçağını kullandırtacak.
Canada to send C-17 aircraft to support French troops in Mali
Read more: http://www.ctvnews.ca/canada/canada-to-send-c-17-aircraft-to-support-french-troops-in-mali-1.1113448#ixzz2HzWk3JyH
Çok teşekkürler, yazıya ekledim.
.. Ayrıca Belçika da 2 adet C-130 ile destek sağlayacakmış Fransa'ya: http://www.bruxelles2.eu/zones/sahel/un-c130-danois-au-mali.html
Yazılarınızın ve askeri bilginizin hayranıyım. Çok güzel bir yazı olmuş teşekkür ederim.En heyecanlı yerinde kesmeseydiniz keşke:) Sorduğunuz sorunun cevabınıda sizden ayrıntılı bir şekilde okumayı çok isterim.Teşekkür ederim.
Mali'deki çatışmalar, Diabali kenti yakınındaki Markala kasabasında yoğunlaşıyor. Fransız askerlerin, Markala'da başkent Bamako yolu üzerinde bulunan stratejik bir köprüyü ele geçirdikleri bildirildi.mopti ve kona düştüysen bamakoya bişey kalmamış demektir.acaba isyancıların elindeki silahlardan bir bilginiz varmı? ellerinde ağır silahlar varmıdır zırhlı araçlar gibi
En son cumleniz bizi daha cok ilgilendiriyor ...TSK nin harekat kaabiliyeti, sinir otesi harekat kaabiliyeti...yazilariniz her zamanki gibi doyurucu bilgilendirici , tesekkurler.
Tsk'nın çok eksiğivar ama şu da bir gerçek havadan karaya mühimmat, gece uçuş kabiliyeti ve bu tip harekatları destekleyecek olan hedef tespit -işaretleme görevlerini yapacak bordo bereli timleri ile havada ikmal uçaklarını unutmamalıyız. Ayrıca havadan nakliye filomuzda harekat yapacağımız bölgeleride hesaba katarsak pekte yabana atılmayacak bir güç olduğu kanaatindeyim. K.Irak'a yapılan hava harekatlarından şimdiye kadar zayiatsız geri dönmemizinde harekat kabiliyetimiz hakkında işaretlaer veriyor sanırım.
Merhabalar. Blogunuzu uzun zamandan beri takip ediyorum. Mümkün oldukça yazılarınızı okumaya çalışıyorum ve sizleri çok beğeniyorum. Özgün ve kaliteli bir blog siteniz var, başarılar diler ve tebrik ederim...
yazılarınızı sitenizi takip ediyorum , çalışmalar güzel ..
Yorum Gönder