14/08/2014

Ana Muharebe Tankı Tasarımı Üzerine Notlar: Beka Kabiliyeti

Tank tasarımında üç temel bileşenden, yani hareket kabiliyeti, beka kabiliyeti ve ateş gücü arasında yapılacak önceliklendirme, tasarım ve harekât isterlerine bağlıdır.

Ancak şurası kesindir ki, sıralamada nerede yer alırsa alsın, beka kabiliyeti etkin olmayan bir tankın muharip değeri yoktur.

Beka kabiliyetini, hayatta kalma yeteneği olarak ifade etmek mümkün. Bu da, tankın sadece zırhından çok daha fazlasını kapsayan bir tanıma getirir bizi: Zırh koruması, tankın hayatta kalması için kullanacağı önlem, sistem ve tedbir sıralamasında belki de en sonlarda yer almaktadır.

Dolayısıyla bir ana muharebe tankının beka kabiliyeti, aşağıda sıralanan reçeteyi uygulamadaki performansına bağlıdır:

1. Görülme
2. Görülürsen hedef olma
3. Hedef olursan vurulma
4. Vurulursan delinme
5. Delinirsen imha olma

Sıradan gidelim:

1. Görülme

Modern muharebe sahasında ilk görüp, ilk anlayıp, ilk hareket edip ilk vuran tank hayatta kalır. Yani, içinde bulunduğu ortamı, ortam koşullarını, dost ve düşman birliklerin konumlarını bilen, "durumsal farkındalık" (situational awareness) seviyesi yüksek, oluşturulmuş bir taktik ve operatif resim üzerinden muhakeme yapabilen ve bu muhakemeyi eyleme dökebilen tank hasmına karşı üstünlük kurabilir.

Durumsal farkındalık seviyesinin artırılması, tankın kendini avantajlı konuma getirecek şekilde manevra almasını ve düşmanın manevrasını öngörerek engellemesini sağlar. Dolayısıyla dost unsurlardan sağlanacak ISR (Intelligence, Surveillance, Reconnaissance; İstihbarat, Keşif, Gözetleme) verileri ile oluşturulmuş savaşalanı resmine sahip olduğu anda bir tank, görülmemek ilk adımı atmış olacaktır.

Düşman tarafından görülmemek için ayrıca aktif ve pasif bazı tedbir ve sistemler de gereklidir. 

Ağaç dallarıyla kamufle edilmiş bir Leopard 2A6
Kaynak: www.fprado.com
Onlarca ton ağırlığa ve devasa motorlara sahip bir metal yığını, kızılötesi, işitsel ve elektromanyetik spektrumda çok ciddi iz bırakır. Başka bir deyişle tank gürültülüdür, içeri ve dışarı çok fazla ısı yayar, ortalama üstü hassasiyete sahip bir radar ekranında da pırıl pırıl parlar. Bu dezavantajlarını bertaraf ettiği ölçüde de hedef olması zorlaşır.

Tankın görsel izini düşürmenin ilk adımı, tank gövdesi ve taretini alçak bir profile sahip olacak şekilde tasarlamaktır. Yüksekliği olabildiğince küçük olan tank, daha sütre gerisine daha kolay saklanacak, daha zor seçilecektir. Taretsiz STRV103 tankı bu açıdan diğer tanklardan çok daha avantajlıdır ancak taretin noksanlığı ateş gücü üzerinde bazı menfî etkilere sahiptir (tankın ateş etmek için durmak zorunda olması gibi). Gelişen teknoloji ile insansız taretler mümkün olmakta, bu da tank gövdesinin üst kısmının olabildiğince alçak ve dar olmasını sağlamakta.

İkinci Dünya Savaşı yıllarından bu yana görsel olarak tespit, teşhis ve takibi zorlaştırmak için kullanılan önlemler, tankın üzerindeki kamuflaj boyası ile kamuflaj ağları ve tank gövdesine iliştirilen ağaç dalları olageldi. Buradaki ana amaç tankı görünmez kılmaktan ziyade, tespit, teşhis ve takibini zorlaştırmak idi. Ancak İngiliz BAE Systems şirketi, görünmezlik kısmı üzerine yoğunlaştı ve Adaptiv adını verdiği bir teknoloji geliştirdi. Çok ses getiren bu teknolojide tank, üzerine yerleştirilen plakaların sıcaklık dağılımının istenilen şekilde değiştirilmesiyle, kızılötesi gece görüş cihazlarının ekranlarında bir araba ya da kamyon şeklinde görünebiliyor. Malzeme teknolojilerinin de gelişmesiyle buna benzer aktif kamuflaj sistemlerinin yaygınlaşması muhtemeldir.

Görülmemeyi sağlamanın elektromanyetik, ısıl ve işitsel boyutları da bulunuyor. Tank tasarımında radar kesit alanı (RKA; radar cross section) izinin azaltılması, nispeten güncel bir konu. Tankın dış kısmının elektromanyetik enerjiyi soğurucu ya da saptırıcı malzemeden yapılması ve/veya gövdenin bu amaca uygun şekilde, uygun geometri ile tasarlanması en başta gelen önlemler. Fransız AMX-30 tankının geliştirme aşamasında kalan bir türevi olan Démonstrateur Furtif à Chenille ile Polonya'nın kısa süre önce kamuoyuna tanıttığı PL01 hafif tankı, bu yöndeki çabaların en belirgin görüldüğü tasarımlar.

Tankın ısıl izinin azaltılması çabaları ise, esas kaynak olan motor ve egzoz üzerine yoğunlaşıyor. Motorun oluşturduğu ısıyı soğurma ve dağıtmanın çeşitli yöntemleri bulunuyor. Motorun hava ve sıvı soğutma sistemlerinin, klasik dizel motorlardan çok daha verimli çalışması gerekiyor. Öte yandan hem motorun hem de çevre sıcaklığının devamlı takibi gerekli. Söz gelimi İsveç Leopard 2A6'larında, tankın napalm saldırısında motor hava soğutma girişlerini otomatik olarak kapatılmasını sağlayan sıcaklık ölçerleri mevcut. Bunlara ilaveten, egzoz çıkışlarındaki sıcaklığın düşürülmesi için de soğutma sistemleri ve ısıl kılıflar kullanılmakta. Geleneksel olarak M1 Abrams'taki gibi gaz türbin motorlar, dizel motorlara göre çok daha fazla (M1 için yaklaşık dört kata kadar) ısıl ize sahiptirler, dolayısıyla kızılötesi algılayıcı ve kızılötesi güdümlü füzelere karşı adha büyük risk altındadırlar.

Tankın gürültüsünün en başta gelen kaynağı motor ve paletlerdir. Motorun, sadece ısıl değil, aynı zamanda işitsel olarak da yalıtım sağlayan bir bölmeye yerleştirilmiş olması gerekir. Buna ilaveten paletlerin yapıldığı malzeme de gürültüyü düşürücü şekilde üretilebilir.

Bu üç iz türünün de tankın görevi boyunca takip ve denetimi gerekir. Başka bir ifadeyle tank, hangi anda ne kadar görsel, elektromanyetik, ısıl ve işitsel iz oluşturduğunu bilmek durumundadır. Böylelikle hangi durum ve konumda düşman tarafından hangi yön ve menzilden tespit edilebileceğini kestirebilir. Bu bilgi ise, tankın görülmesini engellemek için elindeki koz olacaktır.


2. Görülürsen Hedef Olma

Yukarıdaki maddede sıralanmış tedbir ve sistemler aşağı yukarı aynı zamanda hedef olmayı da zorlaştırıcı niteliktedir. Hedef olmayı engellemek ya da zorlaştırmak, hasmın silahını tanka tevcih etmesini, isabet kaydedecek bir atış konumuna geçmesini engellemesini veya tankın bu durumdan mümkün olan en hızlı şekilde kurtulmasını içerir. Yani tank, düşmanın nişan almasına fırsat vermemeli; düşman nişan almışsa nişanını bozmalı veya kurtulmalıdır.

Burada görsel, elektromanyetik, ısıl ve işitsel iz azaltımına ilaveten bozucu, aldatıcı ve karıştırıcı sistem ve tedbirler devreye girer. Bu tür sistemlere İngilizce literatürde "soft kill system" adı verilir. Böyle denmesinin nedeni, düşman sensör ya da silah sistemini fiziksel olarak hasara uğratmaksızın, aldatma, karıştırma vb ile etkisiz kılmaları ya da etkinliklerini azaltmalarıdır.

En yaygın kullanılan iki sistem, egzoz borusuna püskürtülen yakıt marifetiyle sis bulutu oluşturmak ve çoğunlukla taretin iki yanına monte edilmiş atıcılardan ateşlenen sis havanlarını kullanmaktır. Sis perdesi oluşturarak tank, hem görsel hem de kızılötesi izini azaltabilir, maskeleyebilir. Oluşturulan sis katmanı aynı zamanda tankın çevresindeki dost birliklerin manevrasını da gizleyeceğinden, düşman üzerinde bir baskı unsuru da oluşturur.

Ancak bu tedbirler, milimetre dalga boylu radarlara karşı etkili değildir. Radar sistemleri ve radar güdümlü mühimmata karşı hedef olmaktan kaçınmak için RKA azaltıcı tedbirlere ilaveten aldatma ve karıştırma sistemleri gerekebilir. Benzer şekilde kızılötesi ve lazer algılayıcı ve hedef işaretleyici sistemleri algılayıp karıştıracak sistemler gündemdedir. Bu kapsamda radar ikaz alıcıları (Radar Warning Receiver; RWR), lazer ikaz alıcıları (Laser Warning Receiver; LWR) modern tanklarda kullanılmaya başlamıştır. Bu sistemlerin topladıkları bilgiler işlenerek, aldatma ve karıştırma sistemleri devreye sokulur ve süşman sensörünün tankı hedeflemesi engellenmeye çalışılır.

Aldatma ve karıştırma tedbirlerine, radar karıştırması sağlamak için chaff (küçük alüminyum vb metal parçacıklar), ısıl karıştırma için ısı fişekleri (flare) vb sistem ve "decoy" denen sahte hedefler de dahil

Bu sistem ve tedbirlere ilaveten hedef olmayı önlemenin bir başka yolu da, "en iyi savunma saldırıdır" düsturunu kullanmak olabilir. Tank, eğer durumsal farkındalık seviyesi yüksek ise, yani kendisini gören ve hedef alan / almaya çalışan düşmanının konumunu en azından yaklaşık olarak kestirebiliyorsa, karşı ateş açarak onu baskı altında tutup zaman kazanabilir. Bunun için de özellikle son yıllarda tanklarda yaygınlaşmaya başlayan uzaktan kumandalı silah istasyonları, yüksek ateş hızına sahip bir silah ile faydalı olabilir. Böyle bir silah sisteminin RWR ve LWR sistemleri ile eşgüdümlü çalışması, etkinliğini artıracaktır.

Tüm bu karmaşık sistemlerden belki de daha önemlisi, tankın manevra kabiliyetinin ve çevikliğinin sağlayacağı korumadır. Salt yüksek süratten ziyade, hızlı bir biçimde konum değiştirebilme kabiliyeti, tankın hedef olmasını zorlaştırabilir. Bu da tankın ağırlığı ve motor gücüne bağlı bir etkendir.


3. Hedef Olursan Vurulma

Daha henüz zırh korumasına gelmedik. Tankımız görüldü, hedef alındı ve üstüne ateş açıldı. Tankımıza gelen mühimmatın niteliği, özellikle güdümlü olup olmaması, vurulmayı engellemek için kullanacaklarımız ve/veya yapacaklarımızı belirleyecek.

FNSS Pars 6x6 aracında Tarian ağ zırh sistemi
(Fotograf: Arda Mevlütoğlu)
Top mermisi gibi yüksek hızlı mühimmata karşı vurulmayı engelleyecek çok fazla şey yok. Merminin yüksek hızı, yüksek kinetik enerjisi ve görece küçük boyutu, vurulmayı engelleyecek bir sistemin çalışmasını ya da mermiyi tanka ulaşmadan savuşturmasını neredeyse imkansız kılıyor. Burada muhtemelen tek koruma, yine bir üst maddedeki gibi, tankın manevra kabiliyeti ve sürati olabilir. Tank, kendine ateş edilmeden önce olduğu gibi, ateş edildiği anda da konumunu hızla değiştirebilirse, vurulmaktan kurtulabilir. Ancak burada da yine durumsal farkındalık ön plana çıkmaktadır: Çünkü hedef olmayı engelleyemese de, kendine hangi yön, konum ve mesafeden ateş edildiğini, tercihen (!) ateş edildiği anda kestirebilen bir tank, hızla konum değiştirecek kadar vakit bulabilir. Tabi böyle bir senaryo, mesafelerin çok kısa olduğu meskûn mahal muharebelerinde geçerli değildir.


RPG-7 gibi güdümsüz tanksavar roketlerine karşı son yıllarda yaygınlaşmakta olan bir koruma türü, kafes tipi (İngilizte "Slat armor") ek zırhlardır. Bu eklentilerin amacı, mühimmatın araca gelmeden infilak ederek gövdeyi delmesini engellemektir. Özellikle düşük yoğunluklu çatışmalarda en yaygın kullanılan silah tipi olan RPG-7'ye karşı geliştirilmiş bir başka ek koruma tedbiri, hafif fiberlerle örülmüş ağ tipi zırhlardır. Bu tipteki bir çözüm olan AMSAFE firması ürünü Tarian, IDEF 2013 fuarında FNSS şirketi standında sergilenmişti. Halen piyasada Tarian'ın en önemli rakibi, İsrailli Plasan şirketi tarafından geliştirilmiş FlexFence ağ zırh çözümü.

Tanka doğru ilerleyen güdümlü bir füze ise eğer, araca isabetin engellenmesi için aldatma ve karıştırma tedbirlerine, yani soft kill sistemlerine ilaveten imha tedbirleri, yani hard kill sistemleri de gerekebilir. Bu tür sistemler, tehdit mühimmatını fiziksel olarak tahrip ederek işlemez hale getirirler.

Hard kill sistemlerinde, araca doğru gelen tehdit mühimmatının hız, konum ve yönü tespit edilip, savunma için ateşlenecek mühimmat için ateş parametreleri hesaplanır ve karşı ateş açılarak tehdit mühimmatının tahribi sağlanır. Bu süreçte kullanılacak hedef tespit - teşhis ve ateş kontrol sistemlerinin son derece yüksek hassasiyete, işlemci gücü ve hızına ve güvenilirliğe sahip olması gerekir. Bu yüksek performansı, muharebe sahasında, 360 derece kapsama alanında gösterecek bir sistemin geliştirilmesi oldukça pahalı ve zordur. Bu nedenle aktif koruma sistemleri ancak yakın zamanda ortaya çıkabilmiş, seri üretim aşamasına gelebilmiştir. Aktif savunma hard kill sistemlerinin muhtemelen en medyatik örneği, İsrailli Rafael şirketinin ürettiği Trophy'dir. İsrail ordusunun Merkava Mk4 ana muharebe tankı ve Namer zırhlı persone taşıyıcı araçlarda kullanılan Trophy, Gazze Şeridi'nde muharebe ortamında RPG-29 tanksavar roketi ve Kornet E tanksavar güdümlü füzesi saldırılarını savuşturarak ün kazandı.

Trophy'ye ilaveten diğer bazı aktif savunma sistemleri arasında Alman Diehl üretimi AvePS ile Rus Kolomna üretimi Arena sayılabilir.


4. Vurulursan Delinme

Nihayet zırha ulaştık. Tankımız düşman tarafından görüldü, hedef alındı, üzerine ateş açıldı ve ateşlenen mühimmat tank gövdesine ulaştı. Mühimmatın tankı delmesi ve zarar vermesini engelleyecek şey, zırhın koruma gücüdür. İlk tanklarda zırh, kaynaklanmış çelik plakalardan ibaretti. Zırha karşı kullanılan silahların etkinliği arttıkça, plakaların da kalınlığı arttı. Ancak bu durum, plakaların kaynaklanmasını zorlaştırdı. Teknolojinin ilerlemesi ile bu konuda aşamalar kaydedildi. Nitekim 2. Dünya Savaşı'ndan sonra yekpare dökme çelik tank gövdeleri ve taretleri üretildi. Daha güçlü ve kalın zırhlar, haddelenmiş homojen zırh (RHA, Rolled Homogenous Armor) ve akabinde yüksek sertlikte zırh (HHA, High Hardness Armor) teknolojileri ile üretilmeye başlandı. 

Zırhın iki önemli niteliği vardır: Sertlik (hardness) ve tokluk (toughness). Kabaca sertlik, delinmeye karşı direnç; tokluk ise enerji soğurma kabiliyeti olarak tanımlanabilir. Zırh malzemesinin sertliğini ölçmenin çeşitli yöntemleri vardır ve standart olarak kullanılan gösterge, Brinell Serlik Sayısı'dır (BSS; Brinell Hardness Number). Yüksek BSS'e sahip zırh çelikleri düşük tokluğa sahiptir. Bu iki parametre arasındaki denge, tank tasarımı için çok önemlidir, zira tankın gövdesinin her tarafı aynı tip tehdide maruz kalmayabilir: Söz gelimi tankın gövdesinin altındaki zırh malzemesinin daha tok olması istenebilir, zira bu bölge mayın patlamalarının enerjisini soğuracaktır ancak delici şarapnel veya mermi tehdidi altında değildir. Öte yandan gövdenin ön kısmında daha kalın, yani daha yüksek BSS'li zırh kullanılabilir, çünkü bu bölge zırh delici mermilere maruz kalabilir.

Tanksavar teknolojilerindeki gelişmeler, 2. Dünya Savaşı sonrası dönemde zırh malzemesi olarak sadece çeliğin kullanılmasını yetersiz kıldı. Bu durumun, özellikle Arap - İsrail Savaşları ile birlikte ortaya çıkması ve metalurji bilimindeki gelişmeler ile birlikte, zırhlarda çeliğe ilaveten seramik, metal matris vb malzemeler de kullanılmaya başlandı.

Bu alanda Ruslar'ın öncülüğünü yaptığı bir çözüm, tank gövdesine bloklar halinde ilave zırh eklemek oldu. İçlerinde patlayıcı malzeme bulunan bu bloklar, isabet eden tanksavar mühimmatın tank gövdesine isabet etmeden patlamasını, dolayısıyla araca zarar vermesini engellemesini sağlamak için geliştirildiler. Patlayıcı reaktif zırh (ERA; Explosive Reactive Armor) adı verilen bu zırh blokları, zaman içinde sadece Rus değil, diğer ülkelerin de tanklarında yaygınlaştı. ERA'ya ilaveten, patlayıcı içermeyen pasif ek zırh blokları da geliştirildi ve kullanıma sokuldu.

Modern tanksavarların içerdikleri harp başlıklarının tandem, yani arka arkaya iki patlayıcıdan oluşması, ilk patlayıcının dış zırh katmanını tahrip ederek içeri giren ikinci başlığın tankı imha etmesi, zırh malzemelerinin daha  da geliştirilmesini mecbur kıldı. Birden fazla tip malzemenin birarada kullanıldığı kompozit zırhlar ve bu tip zırhların bir türevi olan Chobham, bu sürecin ürünü. Kompozit zırhın esprisi, farklı niteliklerdeki (tokluk ve sertlik) zırh malzemelerinin özelliklerinin birlikte kullanılması. Ancak bu malzemelerin homojen ve kusursuz bir moleküler dizilimde üretilmeleri, ileri seviyede metalurji teknolojisi ve üretim altyapısı gerektirmektedir. Bu nedenle de tank zırh malzemesi geliştirebilen ülke sayısı oldukça azdır.

Zırh ve zırhsavar arasındaki rekabet bir çeşit kısır döngüye girmiş görünüyor. Örneğin ABD yapımı M1 Abrams ana muharebe tankının seyreltilmiş uranyum (DU, Depleted Uranium) takviyeli Chobham tipi zırhı, Irak'ta delindi. İsrail'in Merkava ana muharebe tankları, en modern türevi olan Merkava Mk4 de dahil olmak üzere, 2006 Lübnan Savaşı sırasında 20 adet kayıp verdi. Bunlardan 14 adedi, güdümlü ve güdümsüz tanksavar silahları ile tahrip edilmişti. Her iki savaşta da tanksavar silahlarını kullananlar, devlet dışı grup ve örgütlerdi. En son Suriye İç Savaşı'nda da şahit olduğumuz üzere modern güdümlü tanksavar silahları, militan / terörist grupların eline kolaylıkla geçebilmekte: TOW 2 ya da Kornet gibi modern güdümlü füzeler çok rahatlıkla bu gruplar tarafından tedarik edilebiliyor ve kullanılabiliyor. Ayrıca oldukça kompleks ve etkili el yapımı patlayıcılar (EYP) kullanılmakta. M1A2 TUSK ve Leopard 2A7+ örneklerinde görüldüğü gibi, EYP tehdidine karşı gövde altına ek zırh katmanı kullanılması yaygınlaşıyor.

Zırhı daha kalınlaştırma, üretimi zor ve pahalı malzemeler geliştirme, buna karşılık daha delici, güçlü tanksavarlarla karşılaşma döngüsü daha ne kadar devam eder, kestirmek kolay değil. Bu alanda çığır açıcı yeni teknolojilerin geliştirilmekte olduğuna dair haberler zaman zaman gündeme geliyor. Bunlar arasında elektrikli zırhlar ve sıvı zırhlar da var. Örneğin sıvı zırhlarda, ani basınç ya da darbeye maruz kaldığında katı gibi davranan sıvıların kullanılması öngörülüyor. Bu gibi devrimsel teknolojilerin geliştirilmesi ve kullanıma sokulması, tankların muharebe alanındaki konumlarını önemli ölçüde değiştirebilir. Sadece aracın toplam ağırlığından yapılacak %30'luk bir tasarruf bile büyük bir sıçrama olacaktır, zira tanklar artık 70 tona dayandılar. Bu da taktik ve stratejik hareket kabiliyetinin kısıtlanması anlamına geliyor.


5. Delinirsen İmha Olma

Düşman tarafından vurulan tankın hayatta kalması iki faktöre bağlıdır: Mürettebatın hayatta kalması ve tankın, en azından tehlike bölgesinden uzaklaşabilecek kadar çalışmaya devam edebilmesi.

Mürettebatın hayatta kalması, tankın iç ve dış yapısının şok ve patlama ile kolayca parçalanmayacak, şarapnele dönüşmeyecek parçalarla üretilmiş olmasına ve infilak ve yangın karşı tedbir sistemleri ile donatılmasına bağlıdır. Çok gelişmiş bir sensörü tanka monte etmede kullanılan basit bir civata, isabet anında mürettebatın kafasını parçalayan bir mini füzeye dönüşebilir. İnfilak ve yangın anında otomatik olarak devreye giren söndürme ve bastırma sistemleri ise uzun süredir tanklarda standart olarak kullanılmakta.

Tankın vurulmasına rağmen hareket kabiliyetini yitirmemesi, motor, aktarma organı ve paletlerin dayanıklılığına bağlıdır. Geleneksel olarak tankların en zayıf noktaları, motor bölmesi ve özellikle hava girişleridir. Bu bölgelerin korumasının güçlendirilmesi, motorun isabet anında bile çalışabilmesi, paletlerin zırh etekleri ile korunması ve kolayca atmayacak ya da tahrip olmayacak ama bir yandan da çok ağır olmayacak malzemeden üretilmesi, hareket kabiliyetinin korunması için önemlidir.

Soğuk Savaş'ın başlangıcından beri ana muharebe tanklarında neredeyse standart özellik olarak KBRN (Kimyasal, Biyolojik, Radyolojik, Nükleer) korunma bulunur. KBRN korumasının çeşitli yöntemleri vardır, en yaygın olanı hava filtreleme sistemleridir. İsrail'in Merkava serisi ile birlikte yaygınlaşan bir diğer ek tedbir ise, pozitif basınç sistemidir. Pozitif basınç sisteminde tank gövdesinin içinin basıncı, dış atmosferden yüksek olacak şekilde ayarlanır; böylece dış ortamdaki kontamine olmuş havanın içeri girmesi engellenir. Böylelikle mürettebatın rahatsızlık verici KBRN giysisi olmadan da görev yapabilmesi sağlanır.

Pozitif basınç sistemlerinin bir başka muhtemel avantajı da, giderek yaygınlaşan meskûn mahal muharebelerinde yoğun oluşan moloz, toz ve dumana karşı tankın içindeki mürettebat ve sistemlerin korunmasını sağlayabilmesi olabilir.


Değerlendirmeler

Ana Muharebe Tankı Tasarımı Üzerine Notlar: Hareket Kabiliyeti başlıklı ilk yazıda yer alan tablodaki tankların, bu sefer beka kabiliyetlerini aşağıdaki tabloda sıraladım.



Ülke
                                   Tank  Seri
Üretim
Başlangıcı
Muharebe
Ağırlığı
(ton)
Zırh   Ek Zırh
ve
Koruma Tedbirleri
Aktif / Pasif İkaz ve Savunma SistemiKBRN Koruması
ABDM60A1196252.6Dökme çelik: Gövdede azami 143mm; tarette azami 254mmHalon otomatik yangın söndürme sistemi Sis havanıVar (Filtre sistemi)
ABDM48A5197549Dökme çelik: Gövdede azami 101mm; tarette azami 110mmHalon otomatik yangın söndürme sistemi Sis havanıVar
İsrailMerkava Mk1197760Dökme çelikTop için ısıl kılıf

Otomatik yangın söndürme sistemi
Sis havanıVar (Pozitif basınç sistemi ve ME-4 filtre sistemi)
ABDM60A3197852.6Dökme çelik: Gövdede azami 143mm; tarette azami 254mmTop için ısıl kılıf

Halon otomatik yangın söndürme sistemi

M-60T versiyonunda ERA
Sis havanıVar (Filtre sistemi)
FransaAMX-30B2198137Dökme çelik: Gövdede azami 79mm; tarette azami 120mmHalon otomatik yangın söndürme sistemi

BS G2 ERA
GALIX sis sistemiVar (Filtre sistemi)
İngiltereChallenger 1198262ChobhamHalon otomatik yangın söndürme sistemi 

ERA (opsiyonel)
2x5 sis havanıVar (Bioquell NBC filtre & iklimlendirme sistemi)
İsrailMerkava Mk2198361İki katmanlı dökme çelik; katmanlar arasında dizel yakıtTaret ön ve yanları ile gövde önünde ilave zırh katmanı

Top için ısıl kılıf

Otomatik yangın söndürme sistemi 
Sis havanıVar (Pozitif basınç sistemi ve ME-4 filtre sistemi)
AlmanyaLeopard 2A4198555KompozitHalon otomatik yangın söndürme sistemiSis havanıVar (Pozitif basınç ve hava filtre sistemi)
ABDM1A1198561.3ChobhamHalon otomatik yangın söndürme sistemiSis havanıVar
AlmanyaLeopard 2A5198742.2KompozitTaret ön ve yanlarında ilave modüler zırh katmanları

Halon otomatik yangın söndürme sistemi
Sis havanı

MUSS aktif özsavunma sistemi (opsiyonel)
Var (Pozitif basınç ve hava filtre sistemi)
RusyaT-72S198746.5Dökme çelikKontakt ERA

Otomatik yangın söndürme sistemi
Sis havanı

Arena-E aktif özsavunma sistemi (opsiyonel)

Var (Pozitif basınç ve hava filtre sistemi)
İsrailMerkava Mk3198965Modüler kompozitTop için ısıl kılıf

Otomatik yangın söndürme sistemi  
LWS-2 lazer ikaz sistemi

CL-3030 sis sistemi

ERA (opsiyonel)

Trophy aktif özsavunma sistemi (opsiyonel)

Var (Pozitif basınç sistemi ve ME-4 filtre sistemi)
FransaLeclerc199056.5Kaynaklanmış çelik üzerine modüler kompozit takviyeOtomatik yangın söndürme sistemi

AZUR modelinde modüler ek zırh blokları
GALIX sis sistemiVar (NBC-Sys filtre sistemi)
RusyaT-90199246.5KompozitKontakt-5 ERA

Otomatik yangın söndürme sistemi
TŞU-1 Ştora 1 aktif elektrooptik karıştırma sistemi

Sis havanı
Var
ABDM1A2199263.1Zayıflatılmış uranyum takviyeli ChobhamHalon otomatik yangın söndürme sistemi

M1A2 TUSK modelinde Abrams Reactive Armour Tiles (ARAT) tipi ERA
Sis havanıVar
İngiltereChallenger 2199362.52'nci nesil Chobham (Dorchester)Opsiyonel ek zırh plakaları

ERA 

Halon otomatik yangın söndürme sistemi
2x5 L8 sis havanı

IED'lere  karşı elektronik karıştırıcı

Var (Bioquell pozitif basınç ve filtre sistemi)
ÇinTip 98199850Kaynaklanmış çelik üzerine kompozit takviyeERA

Otomatik yangın söndürme sistemi
Sis havanı

JD-3 aktif özsavunma sistemi

ZM-87 lazer ikaz ve karıştırma sistemi
Var
PakistanAl Khalid200048
Kaynaklanmış çelik üzerine kompozit takviye
ERA

Otomatik yangın söndürme sistemi
VARTA aktif özsavunma sistemi

LTS-1 lazer ikaz sistemi

Sis havanı
Var
AlmanyaLeopard 2A6200162.3KompozitTaret ön ve yanlarında ilave modüler zırh katmanları

Halon otomatik yangın söndürme sistemi
Sis havanı

MUSS aktif özsavunma sistemi (opsiyonel)
Var (Pozitif basınç ve hava filtre sistemi)
İsrailMerkava Mk4200265Modüler kompozit
Taret arka alt tarafında çelik zincirler

Halon otomatik yangın söndürme sistemi
Trophy aktif özsavunma sistemi

LWS-2 lazer ikaz sistemi

CL-3030 sis sistemi
Var (Pozitif basınç sistemi ve ME-4 filtre sistemi)
AlmanyaLeopard 2A7+200667.5KompozitModüler ek zırh blokları

Mayın & IED ek koruma

Halon otomatik yangın söndürme sistemi
Sis havanı

IED'lere  karşı elektronik karıştırıcı
Var (Pozitif basınç ve hava filtre sistemi)
TürkiyeAltay2017?65?Gövde kaynaklanmış çelik; taret kaynaklanmış çelik üzerine modüler kompozit takviyeERA

Halon otomatik yangın söndürme sistemi
Sis havanı

Lazer ikaz sistemi 

Aktif özsavunma sistemi (?)
Var

Yukarıdaki notlar ve tablodaki veriler ışığında şu değerlendirmeleri yapmak mümkün:

1. Ana muharebe tanklarının toplam ağırlıklarında, özellikle zırh malzemelerinden dolayı, ciddi bir artış eğilimi söz konusu. En son Leopard 2A7+ ve Altay projeleri ile birlikte ana muharebe tankları, 70 ton psikolojik sınırına dayanmış durumdalar. Bu, özellikle taktik ve stratejik hareket kabiliyeti açısından alarm zilleri çalan bir durumdur.

2. Suriye İç Savaşı ile İsrail'in Lübnan ve Gazze harekâtları, tankların devlet dışı grup ve örgütlere karşı ve özellikle meskûn mahal ortamındaki kullanımlarına ilişkin ciddi veriler sunmakta. Bu örneklerin çok iyi çalışılması gerekir.

3. Tankın hayatta kalabilme yani beka kabiliyeti, artık birincil olarak zırh korumasına değil, durumsal farkındalık seviyesine bağlıdır. Tankın dost ve düşman unsurlar ile ortama dair bilgilere gerçek ya da gerçeğe yakın zamanda erişmesi ve bunları işleyerek manevra yapması, beka kabiliyetinin beşli reçetesini başarıyla uygulaması için şarttır.

4. Zırh teknolojilerinde, aynı motor ve ana silahta olduğu gibi bir doyma ya da kırılma noktasına yaklaşılıyor olabilir. 70 tonluk, 1,500 beygir motorlu, 120mm ya da 140mm toplu tankların geniş ovalarda veya çöllerde birbiriyle savaşacakları bir senaryo gerçekçi görünmemektedir. Bunun yerine kriz bölgesine hızla intikal edebilen, ortalama üstü bir silah yükünü, ortalama üstü aktif ve pasif koruma ve zırh sistemi ile taşıyan araçlar ön plana çıkmaktadır: Almanya'nın Puma, İsveç'in CV90120, Rusya'nın BMPT, Türkiye'nin Tulpar araçları bu eğilimin örnekleri olarak sayılabilir. 60 - 70 tonluk araçların yeterli lojistik altyapı ile herhangi bir kriz bölgesine intikali, kolay ve hızlı olamaz.

5. Aktif özsavunma sistemi konusunda henüz herhangi bir somut gelişme olmayan Altay tankı, açıklanmış veriler üzerinden bugün kullanımda olan ya da üretime hazır tanklarla rekabet edebilir gibi görünüyor. Altay'da kullanılan zırh teknolojisinin niteliği fark yaratabilir. Ancak 2017 - 2018 civarında seri üretime girecek ve Türk Kara Kuvvetleri envanterinde anlamlı sayılarda yer almaya başlaması 2020'lerin ortasını bulacak bu tank, o yıllarda nasıl bir tehdit ortamı ile karşılaşacak, tahmin etmesi güç. Suriye İç Savaşı, terörist ve militan grupların son derece modern tanksavar ve uçaksavar silah sistemlerine kolayca erişebilmeye başladıklarını gösterdi: Ukrayna krizinde ayrılıkçı militanların, Buk gibi oldukça kompleks bir hava savunma sistemi kullandığına şahit olduk. Böyle bir gidişatta, tankların, bilhassa şehir ortamındaki muharebelerde beka kabiliyetinin artırılması için yenilikçi teknoloji, sistem ve taktiklerin geliştirilmesi gerekiyor. Bugünün isterlerine göre yarın üretilecek bir tankın beka kabiliyeti ise bir soru işareti...


Kaynaklar
The Technology of Tanks, Richard Ogorkiewicz, Jane's Information Group, Surrey, 1991
http://www.dtic.mil/ndia/2003gun/arad.pdf
"Zırh Çelikleri ve Geliştirilmesi", Şadi Karagöz, Alpay Yılmaz, Hakan Atapek, Savunma Teknolojileri Kongresi 2006, 29-30 Haziran 2006, ODTÜ, Ankara
"Kara Muharebe Araçlarında Beka Uygulamaları", Gökhan Altın, SSM Gündem Dergisi, Temmuz 2008

2 yorum:

erkan balkan dedi ki...

DARPA, zırh gerektirmeyecek kadar iyi "saklanan" ve "hareket eden" araçlar üzerine çalışmaya başlamış bile.

http://www.darpa.mil/NewsEvents/Releases/2014/08/18.aspx

Adsız dedi ki...

"Kaynaklanmış Çelik" En son burayı kaynatamıyorlardı diye hatırlıyorum 1-2 sene önce. Şimdi ne durumdalar bilemenko