Jet Motorlu Deniz Karakol ve Gözetleme Uçakları

MSI dergisinin Nisan 2016 sayısında bir söyleşisi yayınlanan Deniz Kuvvetleri Komutanı  Oramiral Bülent Bostanoğlu, kuvvetin ileriye yönelik havacılık hedef ve projelerini sıralarken, "Uzun Menzilli Deniz Karakol Uçağı" projesinden bahsetti. 

Bostanoğlu,

- Ana üssünden 1,000 - 1,200 deniz mili mesafelerde yaklaşık 4 saat, ana üssüne yakın bölgelerde ise yaklaşık 10 saat görev icra edebilecek

- Yaklaşık 12 - 15 saat havada kalabilen

- Taşıyacağı yüksek nitelikli faydalı yükler sayesinde suüstü harbi, denizaltı savunma harbi ve kendini koruma kapsamında hava savunma harbi gerekliliklerini etkinlikle yerine getirebilecek,

- Her türlü hava koşulunda harekat yapabilecek karakol uçaklarının tedarik edilmesinin planlandığını açıkladı.

Bu bilgiler, doğrudan doğruya Boeing üretimi P-8 Poseidon deniz karakol uçağını işaret etmekte. P-8, son dönemde yaygın olarak gündeme gelen jet motorlu deniz karakol uçağı (DKU) ve deniz gözetleme uçağı (DGU) projelerinin en önemlilerinden biri. Bu alanda farklı proje ve çalışmalar da mevcut.

Airbus MPA319 ve MPA320

Airbus A320 yolcu uçağı üzerine Alenia Aeronautica ve EADS Military ortaklığında Almanya ve İtalya'nın birlikte yürüttüğü MPA-R (Maritime Patrol Aircraft Replacement) projesi isterlerine göre şekillendirilen MPA320, ilk olarak Farnborough 2002 hava sergisinde kamuoyuna tanıtıldı.

İtalya ve Almanya'nın, hizmet ömürlerini dolduran Atlantique deniz karakol uçaklarını yenilemek için başlatılan MPA-R projesinde Teklife Çağrı Dosyası (TÇD) 2001 yılının Kasım ayında yayınlandı. Almanya'nın 10, İtalya'nın da 14 uçak almayı planladığı proje kapsamında teslimatların 2007 yılında başlaması öngörülüyordu.

EADS Military 2003 yılında da A319 yolcu uçağı üzerine şekillendirilen, MPA320'ye göre daha küçük boyutlu ve düşük maliyetli bir DKU çözümü olan MPA319'u tanıttı.

Her iki çözümde de, temel alınan yolcu uçağı gövdesinde çok büyük yapısal değişiklikler yapılmamıştı. MPA320'de dahili olarak taşınacak silahlar için ön gövdedeki kargo bölümüne bir silah haznesi yerleştirilmesi; buranın önüne 360 derece tarama yapacak bir radar ve burun altına da elektrooptik kamera takılması öngörülmüştü. Torpido için de kanatların hemen arkasında gövdenin her iki yanına istasyon eklenmişti. Standart A320'ye kıyasla bir başka fark da dört adet ilave dahili yakıt deposunun taşınmasıydı. MPA320'de yedi operatör konsolu bulunuyordu.

MPA319 ve A-319-CJ iş jeti üzerine geliştirilen MPA319-CJ ise daha küçük platformlardı. Altı operatör konsolu bulunan MPA319'un MPA320'ye göre başlıca farkları dahili silah taşıma bölümünün gövdenin arka kısmına alınmış olması, kanat altlarına eklenen dört adet silah taşıma istasyonu idi.

Tekliflerin 2002 Temmuz ayında toplandığı MPA-R ihalesi  daha sonra rafa kalktı ve Almanya 2005 yılında Hollanda'nın ihtiyaç fazlası olarak ayırdığı P-3C Orion uçaklarından sekiz adedini satın aldı. İtalya da Alenia şirketine dört adet ATR72 siparişi verdi. EADS MPA319-CJ daha sonra Hindistan'ın DKU ihalesine katıldı ve Kanada'ya da teklif edildi. Hindistan P-8 Poseidon türevi olan P-8I Neptune'ü seçti. [1] [2] [3]

Boeing P-8

ABD Deniz Kuvvetleri hizmetine 1960'lı yıllarda giren Lockheed P-3 Orion'un yerini alacak bir uçak için proje çalışmalarına önce 1980'lerin başlarında başlandı. 1989'da Lockheed ile imzalanan P-7 geliştirme projesi 1990'da iptal edildi. 2000 yılında yeni bir ihale açıldı. 2003 Eylül ayında TÇD'si yayımlanan bu ihaleye Lockheed, P-3'ün yeni nesil versiyonu olarak öngörülen Orion 21; BAE, yeni üretim Nimrod MRA.4 ve Boeing de 737-800 yolcu uçağı üzerine geliştirilmiş 737 MMA (Multi Mission Maritime Aircraft) ile katıldılar. Değerlendirme sonucunda Boeing'in kazandığı 2004 Mayıs ayında duyuruldu ve ertesi ay USD3.89 milyar tutarında bir sistem geliştirme ve gösterim (System Development and Demonstration; SDD) sözleşmesi imzalandı.

P-8 projesi tarihçesinde dikkat çeken bir ayrıntı, ABD Deniz Kuvvetleri'nin daha ihale açılmadan Lockheed'e Orion 21 ve Boeing'e de MMA için maddi destek sağlamış olmasıdır. Boeing, 737 yolcu uçağının DKU'ya dönüştürülmesi konseptini araştırmak için fasılalar halinde yaklaşık USD28 milyonluk bir ödenek almıştır.

Ön tasarımın Kasım 2005, kritik tasarım gözden geçirmesinin (CDR) ise Haziran 2007'de tamamlandığı projede SDD süreci, operasyonel test ve değerlendirme (IOT&E) faaliyetlerinin bitirilmesi ile Mart 2013'te tamamlandı. Uçağın hizmete girmeye hazır olduğu aynı yıl Temmuz ayında duyuruldu. Ertesi yıl Şubat ayında da ilk seri üretim sözleşmesi (FRP1) imzalandı.

Projede ABD Deniz Kuvvetleri için Mayıs 2016 itibariyle verilmiş siparişlerin dökümü şöyle:

Kafile Numarası	Sözleşme	Sözleşme Tarihi	Sözleşme Tutarı ($, milyon)	Miktar	Notlar
Lot 0	SDD	Haziran 2004	3,890	8	Beş adet uçuş testi prototipi (T1, T2, T3, T4, T5, T6) Bir adet statik test prototipi Bir adet yükleme / yorulma test prototipi
Lot 1	LRIP 1	Ocak 2011	1,700	6
Lot 2	LRIP 2	Kasım 2011	1,700	7
Lot 3	LRIP 3	Eylül 2012	1,900	11
Lot 4	LRIP 4	Temmuz 2013	2,000	13
Lot 5	FRP 1	Şubat 2014	2,100	16
Lot 6	FRP 2	Ağustos 2015	1,490	13	4 adedi Avustralya için
Lot 7	FRP 3	Ocak 2016	2,500	20	4 adedi Avustralya için
Lot 8	FRP 4	2017 (Plan)		11	Üretime hazırlık için malzeme siparişi Nisan 2016'da verildi. Esas planlanan sipariş miktarı 12 idi.
Lot 9	FRP5	2018 (Plan)		12
Lot 10	FRP6	2019 (Plan)		7

LRIP: Low Rate Initial Production: Düşük hızlı ön seri üretim
FRP: Full Rate Production: Tam seri üretim

Yedi operatör konsolu bulunan P-8'in başlıca görev sistemleri şunlar:

Raytheon AN/APY-10 deniz gözetleme radarı
AN/APS-154 Advanced Airborne Sensor (AAS) çok işlevli radar
Wescam MX-20HD elektrooptik kamera
Northrop Grumman AN/ALQ-240(V)1 elektronik istihbarat sistemi
Northrop Grumman AN/AAQ-24(V) DIRCM yönlendirilebilir kızılötesi karşı tedbir sistemi
Terma AN/ALQ-213(V) EWMS elektronik harp yönetim sistemi

P-8, P-3'lerin iki katı kadar, yani 120 adet sono şamandırası (sonobuoy) taşıyabiliyor. Uçaktaki şamandıralar MAC (Multi-static Active Coherent) teknolojisi kullanıyor. Klasik sono şamandıraların her biri kendi yaydıkları sinyallerin yansımasını dinlerken, P-8'in taşıdığı

AN/SSQ-53 DIFAR pasif düşük frekans
AN/SSQ-62 DICASS ve
AN/SSQ-101 ADAR

şamandıraları sadece kendi yaydıkları değil, bölgeye atılmış diğer şamandıraların yaydığı ve yansıyan sinyalleri de algılayıp analiz edebiliyor.

Beş dahili ve altı harici silah istasyonunda derinlik bombaları, mayınlar, başta Mk54 olmak üzere hafif torpidolar, AGM-84H/K SLAM-ER seyir ve  AGM-84 Harpoon gemisavar füzeleri taşınıyor. P-8 ayrıca HAAWC (High Altitude Anti-Submarine Warfare Weapons Concept) projesi kapsamında geliştirilen ve Mk54 torpidosunun kanat kiti eklenmiş türevini de kullanabiliyor. Uçak havadan havaya özsavunma için AIM-9X Sidewinder füzesi de taşıyabiliyor.

P-8, denizaltı savunma harbi görevinde görev bölgesinde 4 saat kadar havada kalabilmekte.

P-8I

P-8'in ilk yurtdışı müşterisi, Hindistan oldu. Ocak 2009'da imzalanan USD2.1 milyarlık sözleşme ile bu ülke toplam 8 adet P-8 sipariş verdi. P-8I Neptune olarak adlandırılan Hindistan'ın uçakları, ABD Deniz Kuvvetleri modellerine göre bazı farklılıklara sahip. Bunların başlıcaları, arka gövdeye monteli Telephonics APS-143 OceanEye radarı ve MAD manyetik sensörü. İlk üçü 2013, sonraki üçü 2014 ve son iki adedi 2015'te teslim edilen bu uçaklardan dört adet daha sipariş verilmesi gündemde.

Bu proje aynı zamanda ABD'nin Hindistan'a ilk askeri satışı olması nedeniyle de büyük önem taşıyor.

P-8'in ikinci müşterisi yine sekiz uçak ile Avustralya oldu. Avustralya Savunma Bakanlığı, AP-3C Orion DKU'ların yerini almak üzere P-8A MMA'nın seçildiğini 2007 yılı Temmuz ayında duyurmuştu. 2009 Mayıs ayında da iki ülke deniz kuvvetleri arasında geliştirme işbirliği için bir mutabakat muhtırası imzalandı. Sekiz uçak ve dört adet opsiyonu içere sözleşme için Avustralya hükükmeti Şubat 2014'te onay verdi. ABD'nin tealimat takvimine eklenen uçaklardan ilk dördü için sipariş FRP 2 kafilesi içinde Ağustos 2015'te, ikinci dört uçak için ise FRP 3 kafilesinde Ocak 2016'da verildi. Teslimatların 2017 - 2021 arasında tamamlanması planlanıyor.

P-8 için halen en önde gelen diğer olası müşteriler Kanada, İtalya, Norveç ve Yeni Zelanda. [4] [5] [6] [7] [8]

Boeing Maritime Surveillance Aircraft (MSA)

Boeing, MMA projesinden kısa süre sonra 2011 yılında, özkaynakları ile bir deniz gözetleme uçağı çözümü çalışması başlattı. Projenin özünü, MMA'da kullanılan teknolojilerin bir iş jeti uçağına takılarak, maliyet - etkin bir DGU elde edilmesi oluşturuyordu. Silah taşıması öngörülmeyen bu uçağın alt sistemleri büyük oranda MMA ile aynı olacaktı.

Suüstü ya da sualtı muharebe harici deniz gözetleme, kaçakçılık, korsanlık ve yasadışı göçle mücadele, münhasır ekonomik bölge (EEZ) denetimi gibi görevler için şekillendirilen MSA, şirketin tanımı ile P-8 ve King Air 350ISR arasındaki boşluğu dolduruyor.

MSA (Maritime Surveillance Aircraft) olarak adlandırılan ve Bombardier şirketinin Challenger 605 iş jetinin temel alındığı proje kamuoyuna ilk olarak Farnborough 2012 hava sergisinde tanıtıldı. Boeing, uçak üzerinde yapılacak tadilat ve eklemeler için Field Aviation şirketi ile işbirliğine gitti.

Projede, temsili yapısal değişikliklerin uygulandığı Challenger 604 test uçağı ilk uçuşunu 05.03.2014 tarihinde gerçekleştirdi. MSA'ya, tanıtımından itibaren özellikle Asya - Pasifik bölgesinden yoğun talep ve ilgi gösterildiği bildiriliyor. 

MSA projesi teknoloji gösterim uçağında Selex ES Seaspray 7300 aktif elektronik taramalı radar, Star Safire 380 elektrooptik kamera ve Argon ST COMINT sistemi bulunuyor. P-8A'daki komuta kontrol yazılımının kullanıldığı ve üç ila beş operatör konsolu bulunacak üretim standardı modelin havada kalış süresi toplam 8 saat olarak verilmiş. Boeing, MSA için dünya çapında 150 uçaklık bir pazar büyüklüğü ve USD55-60 milyon birim fiyat hedeflemiş durumda. [9] [10] [11] [12]

EMBRAER EMB-145MP ve EMB-145MP/ASW (P-99)

Brezilyalı uçak üreticisi EMBRAER, bölgesel yolcu uçağı ve turboprop eğitim / taarruz uçakları alanında dünya çapında sağlam bir konuma sahip. Şirketin en önde gelen tasarımları arasında ERJ-145 iş jeti bulunuyor. 900 civarında üretilen bu uçak aynı zamanda çeşitli askeri görevler için de uyarlandı. Bunların en bilineni, EMB-145AEW&C havadan erken ihbar ve komuta kontrol uçağı. Erieye radarı ile donatılan bu uçağın EMB-145H adlı modeli Yunan Hava Kuvvetleri tarafından kullanılmakta.

EMBRAER, Brezilya Hava Kuvvetleri'nin Amazon ormanlarının havadan denetim ve gözetlemesini gerçekleştirmek için ihtiyaç duyduğu uçağı geliştirmek için de ERJ-145'i esas almıştı. Sistema de Vigililancia de Amazonia (SIVAM) programı kapsamında geliştirilen EMB-145SA keşif gözetleme uçağı, ilk uçuşunu 1999 Mayıs ayında gerçekleştirdi. Brezilya Hava Kuvvetleri tarafından R-99A kodu (daha sonra E-99 olarak değiştirildi) verilen bu uçağın başarısı hem EMB-145AEW&C için ciddi bir ihracat başarısı sağladı hem de şirkete, kara gözetleme (R-99B) deniz karakol ve gözetleme görevleri için de çalışma cesareti verdi.

EMB-145AEW&C uçağı ile büyük oranda ortak mimariye sahip olacak şekilde geliştirilen EMB-145MP'nin en önemli farkı, Erieye radarının çıkarılması ve Raytheon SeaVue deniz arama radarının eklenmesi. Uçaktan aynı zamanda Star Safire 380 elektrooptik kamera da bulunuyor. Bu uçaktan Meksika 2001 yılında iki adet satın aldı. EMBRAER, EMB-145MP'nin silahlı modelini de çeşitli ülkelere teklif etti. EMB-145MP/ASW olarak adlandırılan bu uçakta, beş adet operatör konsolu, Thales AMASCOS komuta kontrol sistemi, Ocean Master arama radarı, DR3000 elektronik istihbarat sistemi, Agile elektrooptik kamera ve kanat altlarında toplam dört silah taşıma istasyonunun bulunması öngörülmüş. Hindistan ve Türkiye'ye teklif edilmiş olan EMB-145MP/ASW henüz bir sipariş almış değil. [13] [14] [15] [16]

Dassault Falcon 2000MSA

Fransız Dassault şirketinin başarılı iş jeti ailesi Falcon 900 üzerinden geliştirilen Falcon 2000, 1993'ten bu yana 300'den fazla satış yaparak oldukça başarılı bir ticari sicil kazanmış durumda. Firma kısa süre önce bu uçağı askeri görevler için de pazarlamaya başladı. Sadece önemli yolcuların taşınması için irtibat uçağı olarak değil, elektronik istihbarat ve keşif - gözetleme görevleri için de teklif ediliyor. Uçak, bu iki sınıfta iki önemli satış başarısı kazanmış bulunuyor.

Güney Kore 2011 Aralık ayında Kuzey Kore'nin füze denemelerini takip etmek üzere muhabere istihbaratı (COMINT) toplama uçağı olarak Falcon 2000'i seçti. Tedarik edilecek iki uçak, Güney Kore Hava Kuvvetleri envanterindeki Hawker Beechcraft Hawker 800SIG'in (RC-800) yerini alacak. Sözleşme ve uçağın taşıyacağı görev sistemleri ile ilgili herhangi bir bilgi açıklanmış değil.

Japonya ise geçtiğimiz yıl Nisan ayında sahil güvenlik birimi için Falcon 2000LXS uçağı üzerine geliştirilecek Falcon 2000MSA deniz gözetleme modelini seçti. Kaç adet sipariş verildiği açıklanmayan Falcon 2000MSA'larda, iki ila dört operatör görev yapıyor. Uçaklarda faydalı yük olarak deniz arama radarı, elektrooptik kamera ve SATCOM uydu muhabere sistemi taşınıyor. [17] [18] [19]

IAI Elta ELI-3360

Israel Aerospace Industries (IAI) şirketine bağlı Elta, Bombardier tasarımı Global 5000 iş jeti üzerine geliştirdiği ELI-3360 DKU çözümünü geçtiğimiz yıl Şubat ayındaki Aero India 2015 fuarı sırasında kamuoyuna tanıtmıştı. IAI aynı uçağı, ELI-3001 AISIS elektronik istihbarat uçağı için de kullanmakta.

IAI'nın 2016 - 2017 arasında sipariş beklediği uçak için olası müşteri ya da pazar bölge isimleri paylaşılmış değil.

Şirket daha önce de yine Bombardier üretimi Dash 8 Q400 turboprop bölgesel yolcu uçağını baz alan bir DKU çözümünü, yine ELI-3360 adı ile tanıtmıştı.


Uçakta, iki ila altı operatör konsolu bulunuyor. ELS-8100 MTM komuta kontrol sistemi tarafından yönetilen görev sistemleri ise ELM-2022 satıh arama radarı, ELL-8373 elektronik istihbarat sistemi, MOSP 3000HD elektrooptik kamera ile ELL-2160V1 elektronik harp ve özsavunma sistemi. [20] [21] [22] [23]


Kawasaki P-1

Japon hava kuvvetlerinin nakliye ve deniz kuvvetlerinin deniz karakol uçağı ihtiyaçlarının müşterek bir platform ile karşılanması için, Japon Savunma Bakanlığı Kawasaki şirketi Kawasaki ile Kasım 2001'de bir geliştirme sözleşmesi imzaladı. P-1'in diğer güncel DKU çözümlerinden en önemli farkı, mevcut bir uçağın uyarlanmış hali olmayıp, başlangıçtan itibaren bu görev için tasarlanmış bir uçak olması.

Program kapsamında C-X nakliye ve P-X deniz karakol uçağı projeleri başlatıldı. Başlangıçta amaç iki görev için de aynı uçak gövdesinin ve azami oranda ortak alt sistemlerin kullanılmasıydı; ancak görevlerinin ve harekât isterlerinin farklılığı nedeniyle bu hedeften uzaklaşıldı.

Hizmete 2013 yılında giren uçaktan Japon Deniz Kuvvetleri, envanterindeki P-3C Orion'ları yenilemek için uzun vadede toplam 65 adet tedarik etmeyi planlıyor.

P-1, bünyesinde dikkat çekici teknolojiler içeren bir deniz karakol uçağı. Uçağın uçuş kumanda kontrolleri "ışıkla uçuş" (fly-by-light) sistemine sahip. Modern uçaklardaki bilgisayarlı "telle uçuş" (fly-by-wire) sisteminin halefi sayılabilcek bu teknolojide tüm uçuş yüzeyleri, fiber optik kablolarla (yani ışık sinyalleri ile) yönetiliyor. Bu da, uçak üzerindeki diğer elektronik alt sistem ve cihazların çalışması ile etkileşim (enterferans) tehlikesini sıfırlıyor. Fiber optik temelli uçuş kumanda sistemi aynı zamanda önemli oranda hafiflik ve basitliği de beraberinde getiriyor.

Uçakta aynı zamanda yapay zeka destekli bir savaş yönetim sistemi bulunuyor. Sistem, savaş ortamında taarruz taktiği geliştirmede operatöre tavsiyeler oluşturabiliyor. Uçaktaki diğer görev sistemleri ise Toshiba HPS-106 aktif elektronik arama radarı, Fujitsu HAQ-2 elektrooptik kamera, Mitsubishi Electric HSQ-102 MAD manyetik sensör, JRC HRQ-1 sono şamandıra, HLR-109B elektronik istihbarat sistemi ve AN/AAR-60 MAWS füze yaklaşma ikaz sistemi. Kanat altlarında toplam sekiz silah taşıma istasyonu bulunuyor. Taşınan silahlar arasında AGM-84, ASM-1C ve ASM-2 gemisavar füzeleri ile Mk46 ve Type 97 torpidoları bulunuyor.

Japonya'nın savunma ve güvenlik sistemlerinin ihracatına dair anayasal durumundan dolayı P-1'in ihracatı söz konusu değildi. Ancak bu politikanın değişmesinden hemen sonra bu uçağın, İngiltere'ye satış olasılığı gündeme geldi. Ancak İngiltere, P-8A'yı seçti. [24] [25] [26]

MQ-9 Guardian sono şamandıra atarken

Diğer Çözümler

İnsansız hava aracı (İHA) teknolojilerinin gelişmesi ile deniz gözetleme ve keşif görevlerinde kullanılabilecek İHA platformları da bir seçenek olarak ortaya çıkmaya başladı. Bu kapsamda kayda değer bir proje olarak, ABD Deniz Kuvvetleri için BAMS (Broad Area Maritime Surveillance) projesi kapsamında Northrop Grumman tarafından geliştirilen MQ-4C Triton sayılabilir. RQ-4 Global Hawk stratejik İHA'sı temel alınarak geliştirilen MQ-4C, ilk uçuşunu 22.05.2013 tarihinde gerçekleştirdi. 30 saat havada kalabilen Triton'dan ABD Deniz Kuvvetleri 68 adet tedarik etmeyi planlıyor. Bu İHA'nın ilk ihraç müşterisi de Avustralya oldu: Avustralya Deniz Kuvvetleri, P-8A'larla birlikte kullanmak üzere toplam yedi adet MQ-4C teslim alacak.

İHA'ların deniz karakol ve gözetleme alanındaki bir diğer katkısı, MUM-T konsepti ile öne çıkıyor. ABD'de üzerinde çalışılan bu konsept kapsamında, P-8A'lar tarafından kontrol edilen MQ-9 Guardian  (Reaper'ın deniz kuvvetleri modeli) İHA'ları ile çok daha geniş alanların taranması mümkün olabilir. Geleceğe yönelik planlar arasında, Reaper'ların sono şamandıra, hafif torpido ve derinlik bombası gibi silahlarla donatılarak sadece keşif - gözetleme değil aynı zamanda suüstü / sualtı muharebesinde de P-8A'ları desteklemesi yer alıyor.

Maliyet etkinlik kıstası dahilinde gündeme gelen bir diğer çözüm ise, mevcut platformların uyarlanması. Buna en güncel örnek, Raytheon'ın İngiltere'ye teklif ettiği, bu ülkenin hava kuvvetleri envanterinde olan beş adet Sentinel R.1 kara gözetleme ve istihbarat uçağının deniz gözetleme - keşif uçağına dönüştürülmesi.

Her ne kadar gerçekleşme olasılığı çok düşük olsa da, Ukraynalı Antonov şirketinin AN-74 kısa kalkış iniş kabiliyetli nakliye uçağı üzerine tasarladığı AN-74MP projesini de not düşmekte fayda var.

İş jetlerinin DGU olarak kullanımı çok yeni bir fikir değil. Yakın geçmişte İsrail'den IAI 1124 Westwind ve Fransa'dan Falcon 50M SURMAR örnek olarak verilebilir. Bu tip uçakların bakım - onarım ve uçuş maliyetlerinin görece düşüklüğü ile yeni bir uçak platformu tasarlamanın maliyeti nedeniyle benzer uygulamaların artarak devam edeceği öngörülebilir. Daha yüksek menzil, havada kalış ve taşıma kapasitesi gibi ihtiyaçlara yönelik olarak da daha büyük iş jeti ve bölgesel yolcu uçaklarına talep artacaktır.

Değerlendirmeler

Türk Deniz Kuvvetleri'nin basın yolu ile resmen duyurduğu Uzun Menzilli Deniz Karakol Uçağı projesinde isim verilmese de Boeing P-8A'nın istendiği anlaşılıyor. Henüz resmî bir ihale süreci başlamadan bu kadar "nokta atış" harekât isterleri bilgisi vererek rekabet şansını yok etmek ne derece doğru bir karar, tartışılır. Öte yandan bu tür bir platforma yapılacak yatırım öncesinde dikkate alınması gereken bazı hususlar vardır:

i. Uçuş, işletme ve bakım giderleri
ii. Harekat konsepti
iii. Birlikte çalışabilirlik

Halihazırda nitelik ve nicelik olarak oldukça zayıf bir durumda bulunan Türk donanma havacılığı sabit kanat unsurları, Türkiye'nin kıyısı bulunan her üç denizde de muazzam bir yükün altına girmiş durumdadır. Ege ve Doğu Akdeniz'deki yasadışı göç ve kaçakçılıkla mücadele, Doğu Akdeniz'deki enerji kaynaklarının ve deniz ticaret hatlarının güvenliği, Karadeniz'de Rusya ile mücadele gibi görevlerin altından halen altı adet CN235MPA ve Sahil Güvenlik Komutanlığı'na ait üç adet CN235MSA ile kalkılmaya çalışılmaktadır. 2008 yılında sözleşmesi imzalanan ATR-72ASW'lerin hizmete girmesinde daha uzun zaman var gibi görünmektedir.

Öte yandan eğer gerçekten P-8 alımı yönünde bir plan ve çalışma varsa, ABD Deniz Kuvvetleri'nin sipariş takvim ve planı göz önüne alındığında, siparişin verilmesi için en son tarihin 2019 olduğu görülmektedir. Yabancı askeri satışlar (FMS; Foreign Military Sales) kanalı ile yapılacak böyle bir satış için gerekli bürokratik sürecin tamamlanması bir yana, harekât konsepti ve ilgili tüm çalışma ve hazırlıkların da en geç 2.5 sene içinde bitirilmesi gerekecektir. Aksi takdirde halen ABD için USD125 - 130 milyon dolaylarında seyreden P-8 birim tedarik maliyetinin Türkiye için çok daha yüksek olması kaçınılmaz olacaktır.

Türkiye'nin Akdeniz Havzası ve Karadeniz başta olmak üzere bölgedeki askeri, ekonomik ve siyasi varlığı sadece menzil olarak değil, havada kalış süresi bakımından da bir üst ligdeki platformları gerekli kılmaktadır. Ancak yukarıda bahsi geçen üç husus bakımından da derinlikli bir analizin yapılması şarttır. ATR-72'nin seçimi ile sonuçlanan Meltem 3 projesinin başında jet motorlu DKU / DGU çözümüne şiddetle karşı çıkılmış olması, bu açıdan iyimser olmayı güçleştirse de, ülkenin bu gibi konularda kendi özgün strateji ve konseptlerini geliştirmekten başka çaresinin olmadığı bilinmelidir.

Başlıca Jet Motorlu Deniz Karakol ve Gözetleme Uçağı Tasarımları
	MPA320	P-8	MSA	EMB-145MP	Falcon 2000MSA	ELI-3360	P-1
Üretici	Airbus	Boeing	Boeing	EMBRAER	Dassault	IAI Elta	Kawasaki
Ülke	Avrupa	ABD	ABD	Brezilya	Fransa	İsrail	Japonya
Uçak	A320	Boeing 737-800	Bombardier Challenger 605	ERJ-145	Falcon 2000LXS	Bombardier Global 5000	P-1
İlk Uçuş	-	25.04.2009	05.03.2014	22.05.1999*	-	-	28.09.2007
Motor	2 x 118kN CFM56-5 (veya 2 x 111kN IAE V2500)	2 x 121kN CFM56-7B27A	2 x 41kN General Electric CF34-3B	2 x 42kN Rolls Royce AE3007A1	2 x 31.7kN Pratt & Whitney Canada PW308C	2 x 65.6kN Rolls-Royce Deutschland BR710A2-20	4 x 60kN IHI F7-10
Toplam Uzunluk (m)	37.5	39.47	21	28.45	20.23	29.50	38
Kanat Açıklığı (m)	31.4	37.64	19.8	20.04	21.38	28.70	35.40
Boş Ağırlık (kg)	35,400	62,730		17,900	13,470	23,000+	38,100
Azami Kalkış Ağırlığı (kg)	77,000	85,820	21,863	20,990	19,414	41,957	79,700
Servis Tavanı (m)	11,900	12,496	12,496	11,270	14,325	15,545	13,520
Azami Menzil (km)	7,800	8,300		3,450	7,408	9,630	8,000
Görev Yarıçapı (km)	1,500	2,222
Faydalı Yük (kg)	4,900	9,000			990	1,200*	7,200
Kullanıcılar	-	ABD (117), Avustralya (8+4), Hindistan (8+4), İngiltere (9)	-	Meksika (2)	Japonya (?)	-	Japonya (65)
Notlar				*: EMB-145SA ilk uçuş tarihi		*: Azami yakıt ile

Kaynaklar
[1]: "Background  —  Aurora Alternatives  —  EADS  MPA320 / MPA319": http://www.casr.ca/bg-cp140-replacement-a320.htm
[2]: "Airbus MPA": http://www.aviamarket.org/reviews/military-aircraft/490-airbus-mpa.html
[3]: "A319 MPA Maritime Patrol Aircraft, Spain": http://www.naval-technology.com/projects/a319mpa/

[4]: "Boeing P-8 Poseidon": https://en.wikipedia.org/wiki/Boeing_P-8_Poseidon

[5]: Boeing resmî web sayfası: http://www.boeing.com/defense/maritime-surveillance/p-8-poseidon/

[6]: "Boeing P-8 Poseidon": http://www.military-today.com/aircraft/boeing_p8_poseidon.htm

[7]: "P-8A Poseidon Maritime Surveillance Aircraft, United States of America": http://www.naval-technology.com/projects/mma/

[8]: "P-8A POSEIDON PAGE": http://www.jeffhead.com/usn21/p8.htm

[9]: http://www.boeing.com/farnborough2014/pdf/BDS/MSA_Product_Card.pdf

[10]: "Boeing's Challenger-based maritime surveillance aircraft nears first flight": https://www.flightglobal.com/news/articles/riat-boeings-maritime-surveillance-aircraft-heads-414801/

[11]: "Boeing Touts Challenger-based Maritime Surveillance Aircraft": http://www.ainonline.com/aviation-news/defense/2014-07-17/boeing-touts-challenger-based-maritime-surveillance-aircraft
[12]: "ADEX 2015: Boeing looks to tap into AsPac maritime patrol market with MSA": http://www.janes.com/article/55361/adex-2015-boeing-looks-to-tap-into-aspac-maritime-patrol-market-with-msa 

[13]: "Embraer R-99": https://en.wikipedia.org/wiki/Embraer_R-99
[14]: "Embraer EMB-145 SA / RS (R-99A/B)": http://www.spyflight.co.uk/emb145.htm
[15]: "ERJ 145 / EMB 145 / P 99": http://www.globalsecurity.org/military/world/brazil/emb145.htm [16]: "P-99 Multimissão": http://sistemasdearmas.com.br/ca/p99.html

[17]: "Dassault Falcon 2000": https://en.wikipedia.org/wiki/Dassault_Falcon_2000
[18]: http://www.dassaultfalcon.com/en/Aircraft/Models/2000LXS/Pages/overview.aspx
[19]: "Japan Coast Guard Selects Dassault Aviation’s Falcon 2000 Maritime Surveillance Aircraft after an international competition": http://www.dassault-aviation.com/en/dassault-aviation/press/press-kits/japan-coast-guard-selects-dassault-aviations-falcon-2000-maritime-surveillance-aircraft-after-an-international-competition/
[20]: "IAI Introduces a New Business-Jet based Maritime Patrol Aircraft": http://www.iai.co.il/2013/32981-46349-en/MediaRoom_News.aspx
[21]: "ELI-3360 Maritime Patrol Aircraft (MPA), Israel": http://www.naval-technology.com/projects/eli-3360-maritime-patrol-aircraft-mpa/
[22]: "Special Missions for the Bombardier Global Express or Global 5000 bizjet: Battlefield Recce/Comms, SIGINT, & Maritime Patrol Aircraft": http://www.casr.ca/ai-bombardier-global-sma.htm
[23]: "IAI Reveals New MPA Based On Global 5000": http://www.ainonline.com/aviation-news/defense/2015-02-12/iai-reveals-new-mpa-based-global-5000
[24]: "Kawasaki P-1": https://en.wikipedia.org/wiki/Kawasaki_P-1
[25]: "Kawasaki XP-1 Maritime Patrol Aircraft, Japan": http://www.naval-technology.com/projects/kawasaki-xp-1-maritime-patrol-aircraft/
[26]: "P-1 Maritime Patrol Aircraft": http://global.kawasaki.com/en/mobility/air/aircrafts/p_1.html